check_box_outline_blank zoom_in zoom_out
SDS VD D 1 10-1

Les sources du droit suisse, XIXe partie : Les sources du droit du canton de Vaud, D. Répression de la sorcellerie en Pays de Vaud (XVe–XVIIe siècles), Tome 1 : le registre Ac 29 des ACV, von Pau Castell Granados, Gwendolin Ortega und Martine Ostorero

Zitation: SDS VD D 1 10-1

Lizenz: CC BY-NC-SA

Procès de sorcellerie intenté contre Jeannette Anyo, de La Roche

1461 Oktober 23 – November 2. Notre-Dame de Lausanne; Château d’Ouchy

Jeannette Anyo, de La Roche, comparait le 23 octobre 1461 devant le vicaire épiscopal Pierre Creschom, dans la salle du chapitre de la cathédrale de Lausanne, où elle reconnait avoir fréquenté des hérétiques. Le lendemain, l’accusée comparait à nouveau devant le vicaire épiscopal Pierre Creschom et le vice-inquisiteur [Victor Massenet] au château épiscopal d’Ouchy et, après la première monition, elle avoue et dénonce vingt-sept personnes (19 hommes et 7 femmes). L’instruction reprend le 30 octobre avec la deuxième monition et la continuation des aveux, jusqu’à ce que le procureur de la foi Pierre Pascua demande une sentence interlocutoire pour qu’elle soit soumise à la question. Le 2 novembre, suite à la troisième monition, la sentence interlocutoire est rendue par la cour et exécutée immédiatement. L’inculpée complète ses aveux et augmente aussi le nombre de complices jusqu’à quarante trois personnes (32 hommes et 11 femmes). Les actes s’arrêtent ici, mais une note sur la couverture du procès confirme que Jeannette Anyo a été brûlée, peut-être le 27 novembre, date qui figure aussi sur la couverture dorsale du cahier.

Les procès de Pierre dou Chanoz (SDS VD D 1 7-1 : ACV, Ac 29, p. 72–91), de Jeannette Anyo (SDS VD D 1 10-1 : ACV, Ac 29, p. 120–135), de Guillaume Girod (SDS VD D 1 9-1 : ACV, Ac 29, p. 136–159) et de Perrissone Gappit (SDS VD D 1 11-1 : ACV, Ac 29, p. 160–195) sont les témoins d’une deuxième vague de répression, qui touche directement les possessions de l’évêque de Lausanne (Henniez, La Roche, Bulle) entre 1458 et 1465. Bien que ce procès concerne une inculpée de l’actuel canton de Fribourg (La Roche), il a été réuni au registre ACV, Ac 29, qui contient majoritairement des procès relatifs au diocèse de Lausanne et au pays de Vaud. Les éditeurs respectent ainsi l’unité codicologique du registre.

Le procès de Jeannette Anyo occupe les pages 120, 122 à 133 et 135 du registre Ac 29. Il a été consigné dans un cahier de huit folios et il est protégé par une couverture frontale, ce qui ne l’empêche pas d’être plié en deux. Le recto du premier folio porte plusieurs inscriptions, dont un intitulé indiquant comme début de la procédure le 23 octobre 1461, un autre intitulé biffé ainsi que la date du 27 novembre 1461 (peut-être le jour de la conclusion du procès ou celui de l’exécution de l’accusée). L’ensemble du procès est de la main du notaire Étienne Ducrêt, à l’exception de l’intitulé biffé sur la couverture frontale. Les folios deux à sept (p. 122–133), utilisés des deux côtés, contiennent les procès-verbaux. Le dernier folio (p. 134–135) forme la couverture dorsale du cahier. L’extérieur de la couverture (p. 135) porte une croix ainsi qu’un deuxième intitulé et le mot Apon, dont la signification nous échappe.

L’écriture d’Étienne Ducrêt est aussi dense que celle de l’anonyme ayant consigné le procès contre Guillaume Girod ; le texte est cependant un peu plus aéré, avec moins de lignes par page. Il y a aussi moins de ratures que dans le procès précédent. Le système d’annotations ressemble à celui utilisé dans les actes Girod, avec des mots-clés en marge, parfois mis en évidence par le dessin d’une main. Étienne Ducrêt a lui-même annoté ses actes.

Editionstext

[Registraturvermerk am linken Rand von Hand des 20. Jh.:] 1461Datum: 1461

a–Sequitur processus JohannetePerson:
uxoris Petri AnyoPerson: de Laz RochizOrt: Sprachwechsel: Französisch1
in facto fidei, incohatusKorrektur überschrieben, ersetzt: ib
die XXIIIa mensis octobris anno
Domini Mo IIIIc sexagesimo primo
Originaldatierung: 23.10.1461
.–a

Sequitur processus JohannetePerson: uxoris Petri AnyoPerson:
de Laz RochizOrt: Sprachwechsel: Französisch in facto fidei, inchoatus die XXIIIa
mensis octobris, anno Domini Mo IIIIc LX Io
Originaldatierung: 27.10.1461
.

Sequitur processus

c–Sequitur processus JohannetePerson: uxoris Petri AnyoPerson: de
Laz RochizOrt: Sprachwechsel: Französisch recepti–c

Anno Domini Mo IIIKorrigiert: IIIIdc LX primo, die vero vicessimaAuffällige Schreibung
septima mensis novembris
Originaldatierung: 27.11.1461
.2
[S. 121]Seitenumbruch
[S. 122]Seitenumbruch
[Registraturvermerk am linken Rand von Hand des 20. Jh.:] 1461Datum: 1461

Sequitur processus JohannetePerson: uxoris Petri AnyoPerson:
de Laz RochizOrt: Sprachwechsel: Französisch in facto heresisBegriff: etcAbkürzung.


Anno Domini millesimo quatercentesimo sexagesimo Io,
die vero XXIIIa mensis octobris
Originaldatierung: 23.10.1461
in cappituloe ecclesie
cathedralis beate Marie virginis LausannensisAusstellungsort: coram venerabili et
circonspecto viro domino Petro CreschomPerson: in utroque
jure licenciato vicarioBegriff: que in hac parte reverendi in
ChristoPerson: patris et domini domini Georgii de SaluciisPerson: misericordia
divina LausannensisOrganisation: episcopiBegriff: et comitisBegriff: , vicarioque eciam
in hac parte reverendi patris fratris Reymundi de RotaPerson:
ordinis fratrum PredicatorumOrganisation: 3 heretice pravitatis
inquisitoris in civitatibus et dyocesibusAuffällige Schreibung LausannensiOrt: , GebennensiOrt: ,
SedunensiOrt: ac alibi auctoritate appostolica specialiter
deputati, in presencia venerabilis et circonspecti viri
domini Petri ReynaudiPerson: canoniciBegriff: LausannensisOrganisation: , discreti viri
Petri CrostelliPerson: clericiBegriff: LausannensisOrt: , domini Johannis VollietiPerson:
capellaniBegriff: , Frencisci BurritazPerson: et plurium aliorum dominorum
ibidem existentium, personaliter comparens JohannetaPerson: uxor
Petri AnyoPerson: de La RochizOrt: Sprachwechsel: Französisch, de heretica pravitate
inculpata vehementerque suspecta et diffamataBegriff: ,
benigniter et duliciterKorrigiert: dulcitere fuit monita per dominum vicarium predictum
in presencia predictorum dominorum et primo si sciret
casum propter quem esset detenta. Quequidem
JohannetaPerson: dixit quod erat detenta pro casu
heresis.
Quequidem JohannetaPerson: interrogata et monitaBegriff:
fuit utrum esset hereticaBegriff: . Quequidem JohannetaPerson:
dixit et confessa fuit ivisse cum hereticis in
quodam loco dicto OusoutoursOrt: . Quequidem JohannetaPerson:
inquisita pro tunc f nulla alia voluit
confiteri.
Quibus premissis auditis, prefatus venerabilis
vir dominus Petrus CreschomPerson: in utroque licenciatus quo
supra nomine eidem JohannetePerson: inquisite presentavit
[S. 123]Seitenumbruchmisericordiam atque graciam Ecclesie, videlicet quod
si vellet confiteri suum reatum, gracia et misericordia Ecclesie
sibi g–impertraretur Korrigiert: impetraretur–g. Quequidem JohannetaPerson: inquisita
nil aliud pro tunc voluit confiteri.
Quare, auditis
premissis, prefata JohannetaPerson: detenta fuit assignata
pro prima monicioneBegriff: ad diem primam futuram
qua personaliter prefati domini judices et vicarii4
vacare in dicto processu possent ad eandem
JohannetamPerson: inquisitam benignterKorrigiert: benigniterh audiendum, si aliqua vellet confiteri.

Anno quo retro, die vero XXIIIIta predicti mensisOriginaldatierung: 24.10.1461 prefata
detenta, personaliter constituta in castro OchiaciAusstellungsort:
in magna aula ipsius castri coram dominis vicariis
et judicibus in presencia venerabilis viri domini Gerardi
de Placito
Person:
artium magistri, fratre Johanne PessonisPerson:
baccalario conventus Beate Marie Magdalene LausannensisOrganisation:
et nobili viro Petro MayorPerson: castellanoBegriff: predicti castri
et plurium aliorum, fuit eadem JohannetaPerson: inquisita per
quos supra interrogata an esset aliquid advisata
in facto heresis siveUnsichere Lesungi deponendum et recognoscendum
suum reatum, si aliqua deliquerit et perpetraverit,
presentando eidem JohannetePerson: inquisite misericordiam atque
graciam Ecclesie, si et quatenus suum reatum
voluerit agnoscere et recognoscere atque confiteri.5

Quequidem JohannetaPerson: inquisita mediante suo juramento,
tactis Dei euvangeliis, sponte confessa fuit et
dixit, ut sequitur, quod sunt bene XXXKorrektur am linken Rand, ersetzt: vigintij anniZeitspanne: 30 Jahre quod
PerrissonaPerson: uxor advunculi mariti sui et ipsa
habebant lites.
Quadam die martisZeitspanne: Dienstag vel luneZeitspanne: Montag,
[S. 124]Seitenumbruchexeundo de domo post cenam, prefata detenta
reperit Jaquetum ParisPerson: et Jaquetum BossumPerson: de
eodem loco6. Qui Jaquetus ParisPerson: eidem JohannetePerson:
inquisite dixit : « Qualiter vadis et qualiter te habes ? »
Quequidem JohannetaPerson: inquisita respondit sibi :
« Ego male me habeo quia irascor cum uxore
advunculi mei mariti »
.
Quiquidem Jaquetus ParisPerson:
dixit eidem JohannetePerson: inquisite : « Si velis venire
nobiscum et nobis credere, nos faciemus bene quod tu
liberaberis »
. Quequidem JohannetaPerson: inquisita dixit
quod non. Tamen cordialiter ivit cum ipsis ad
quendam locum dictum OusoutoursOrt: juxta GrueriamOrt: ,
in quodam nemore quercuum domini GruerieOrganisation: 7 inter
TurrinOrt: 8 et GrueriamOrt: supra unum lupum qui ipsam
portavit, et quilibet ipsorum habebat unum.
k–ComplicesUnterstrichenMarginalie am linken Rand–k Et ibidem reperit Roletum BaucitazPerson: et AgnelletamPerson:
eius uxorem d’AvryOrt: , Mermetum EstossesPerson: , Petrum
dou Teurs
Person:
de StavanyensOrt: , Johannem RamelPerson: , Conetus
Soudans
Person:
de eodem [loco]Auslassung, sinngemäss ergänztl9, Johannem GodruiPerson: , JohannetamPerson:
eius uxorem du GumugfinOrt: , Reymondum VersetPerson:
de CharneyOrt: , JohannetamPerson: sororKorrigiert: sororemm Johannis PublozPerson: , MermetamPerson:
matrem Vuillelmi HuguePerson: de RuzOrt: parrochie de CorberesOrt: ,
Johannem de EnynPerson: , CristinamPerson: eius uxorem de
BulozOrt: , Cristinum BrunetPerson: 10 de eodem [loco]Auslassung, sinngemäss ergänztn, JohannetamPerson:
matrem Mermeti BronPerson: de VuaddemOrt: , Jaquetum
de Laz Cremaz
Person:
moransKorrigiert: morantemo apud MarsunsOrt: ,
Johannem MorelPerson: de MarsinOrt: , Petrum BuzonPerson:
de MarsunOrt: , StephanumPerson: eius fratrem, Cristinum
Soubes
Person:
de AvrisOrt: , Janoz VuerrezPerson: de MombleiOrt: 11,
Nycodum ParadisPerson: de VillaretOrt: , MiguamPerson: eius
uxorem et PetrumPerson: eius filium antenatum, et
ibidem reperuerunt unam mensam sine gausape
supra quam illi qui adduxerunt ipsam adportaverunt
carnes assatas postumiAuffällige Schreibung puerorum, panes, et non
[S. 125]Seitenumbruchhabebant vinum, sed bibebant aquam, et
erant quedam candele facientes ignem persicumBegriff: .
Quequidem
JohannetaPerson: dixit se alia nescire in dicto casu heresis.

Die veneris ante festum Omnium Sanctorum, anno
quo supra
Originaldatierung: 30.10.1461
interrogata JohannetaPerson: detenta
sepeque examinata, videlicet si esset aliquid advisata
et si vellet aliquid confiteri, et hoc per vicarium
reverendi in ChristoPerson: [patris]Auslassung, sinngemäss ergänztp et domini domini GGeorgii de SaluciisPerson: misericordia
divina LausannenisOrganisation: episcopi et comitis et per vicarium
domini inquisitoris, presentibus quibus supra,
et cum istis GGirardo de AlpibusPerson: burgenseBegriff: LausannensiOrganisation:
et Hugonino de Mauberto FontePerson: , quequidem
JohannetaPerson: detenta respondit quod sic.
Et
primo dixit sponteque confessa fuit quod irascebatur cum uxore advunculi sui mariti intantum,
quod quadam die jovis, ipsa detenta existente
in cumbrinoBegriff: mulierum, venit quidam Jaquetus
Paris
Person:
qui ipsam vocavit et sibi dixit :
« Quid habes ? Tu habes aliquid ». Que dixit :
« Ego irascor cum uxore advunculi mei mariti ».

Qui Jaquetus ParisPerson: dixit sibi : « Si tu
velis michi credere, ego docebo te qualiter
tu liberaberis »
. Que JohannetaPerson: detenta dixit
quod sibi crederet.
Et tunc prefatus Jaquetus
Paris
Person:
adduxit sibi quendam lupum nigrum
et fecit ipsam accendereKorrigiert: ascendereq supra dictum lupum,
videlicet retroverte, et cepit dicta inquisita
dictum lupum per caudam. Qui lupus
ipsam portavit ad quendamAuffällige Schreibung locum dictum
[S. 126]Seitenumbruchou SoutoursOrt: Sprachwechsel: Französisch. Et ibidem reperit magnam
congregacionem populi.
Quiquidem Jaquetus ParisPerson:
dixit eidem JohannetePerson: inquisite : « Oportet quod
tu facias omagium magistro nostro et quod
tu neges Deum omnipotentem, gloriosam
virginem MariamPerson: totamque fidem catholicam »
.
Quequidem JohannetaPerson: inquisita contenta fuit
r–☛ Forma omagiiBegriff: et
agnegacionis fidei
catholice
Marginalie am linken Rand
–r et dixit, prout sequitur : « Ego nego
Deum s omnipotentem, gloriosam virginem
MariamPerson: totamque fidem catholicam »
, faciendo
omagium dyaboloBegriff: , videlicet t culum unius
cati nigri obsculando. Et in signum veri magiiHinzufügung oberhalb der Zeileu
sibi diaboloBegriff: dedit oncilarem suum manus
destre. Qui dyabolus arripuit dictum digitum
et sibi corbavitBegriff: , prout apparet.

Interrogata prefata detenta de quo videbant,
dixit et confessa fuit quod erant candele,
facientes ignem perseum.
Interrogata quis vocatur
v–Nomen magistriBegriff: Marginalie am linken Rand–v magister suus, dixit et confessa fuit quod vocatur
PerrozPerson: .
Interrogata quid comedebant et
bibebant, dixit et confessa fuit quod comedebant
carnes puerorumBegriff: et bibebant aquam, sed tamen
quidam Johannes RavezPerson: de StavanyensOrt: et Cuanetus
Soudant
Person:
iverunt ad quedam locum et adportaverunt vinum, sed tamen nescit ubi ceperunt.

Item interrogata si in dicta sectaBegriff: sint plures
mulieres quam homines, dixit quod non, sed sunt
plures homines.
Item dixit quod Jaquetus
Paris
Person:
erat coqus.
Interrogata quid
fecerunt quando surrexerunt, dixit quod Johannes ParisPerson:
[S. 127]Seitenumbruchdebebat esse sponsus et Anellet SurbatPerson:
debebat esse sponsa, ut dicebant.
Interrogata
w–☛ ComplicesMarginalie am linken Rand–w qui erant presentes : Jaquetus ParisPerson: , Jaquetus
Bosson
Person:
, Roletus BaucitazPerson: et AgnelletaPerson: eius
uxor, Urnit GodruiPerson: et eius uxor – mortui
sunt –, Perrodus PigczonPerson: de AvryOrt: , Johannes de EnynPerson:
de BulozOrt: , CristinaPerson: eius uxor, Johannes GarinPerson: ,
Cristinus VuruetPerson: , Mermeta JomuodazPerson: dou RuzOrt: ,
Johannes RamelPerson: de StavanyensOrt: , Johannes ArnaulPerson:
de RogimontOrt: , Perreta de MonbovontPerson: , Cristinus
Soube
Person:
d’AvryOrt: , Nydus ParadisPerson: et MyuytPerson:
eius uxor de VilaretOrt: , Yanyt GunernPerson:
de MonsofflozOrt: , Petrus ParadisPerson: antenatus
filius Nycodi ParadisPerson: et quedam vidua
de ChafflozOrt: Sprachwechsel: Französisch12 que est detenta in BKorrektur überschrieben, ersetzt: VxuloOrt:
Petrus MiguetPerson: de SchallensOrt: et Johannes MorezPerson:
de MarsunOrt: .
Item interrogata quot vicibus
fuit in dicta secta, quequidem detenta
respondit se numquam fuisse nisi duabus
vicibus.
Interrogata qua die vadunt ad dictam
sectam, dixit quod ipsi vadunt ad dictam sectam
in die jovis.
Interrogata a quo tempore
ultimate non fuit in dicta secta, quequidem
detenta dixit quod est mensis.
Interrogata
in quo loco erant, dixit in loco supradicto.

Interrogata quid faciebat, dixit quod comedebant
carnes puerorum. Que iterato redixit quod sunt
duo menses quod non fuit in dicta secta.
Interrogata
quis adportabat illas carnes qBeschädigung durch Tintenklecksy, que dixit
quod uxorPerson: Johannis de EnynPerson: et illa que est detenta
z–OmicidiumMarginalie am linken Rand–z in BuloOrt: aa–ad portaveruntKorrigiert: adportaverunt–aa et erat masculus
de RazOrt: , sed tamen nescit cui erat.
[S. 128]Seitenumbruch

Item interrogata quid magister suus ab
dabat sibi, respondit quod tociens quociens
ipsi ibant ad dictam sectam, quilibet ipsorum
habebat duos solidos.
Interrogata quis
solvebat sibi dictos duos solidos, dixit quod Cristinus
Soube
Person:
et per an[t]eaUnsichere Lesungac Jaquetus ParisPerson: , quia ipsi erant
thesaurarii.
Interrogata ubi accipiebant illas
pecunias, dixit et confessa fuit quod ipsi
accipiebant in una pisside.
Interrogata quando solvebatur
sibi, dixit et confessa quod solvebatur sibi ante cenam.

Item interrogata a tempore quo incepit ire ad
usque nunc, quod bene habuit, dixit quod ipsa habuit
bene quatuor libras parve monete.
Interrogata
ubi ceperunt supradictum puerum, dixit quod nescit.

ae–OmicidiumMarginalie am linken Rand–ae Item interrogata quot pueros portavit
ad dictam sectam, dixit quod numquam portavit
aliquem, sed bene vidit Jaquetum BossonPerson: qui
adportavitKorrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: apaf unum puerum masculum, videlicet filium
filii sui.
Interrogata quomodo ipsi adportant
ad dictam sectam, dixit quod ipsi accipiunt
vivos juxta matrem et adportant vivos.

Item interrogata quando fecit omagium quid magister
suus precipiebat sibi et si confitebatur semper
in quolibet festo PacheDatum: beweglicher Feiertag, dixit quod sic, sed
numquam confessa fuit istud peccatum.
Item dixit
quod ipsa ibat ad dictam sectam supra dictum lupum.

Item dixit et confessa fuit quod magister suus
dicebat sibi quod male faciebat se confiteri quando :
ag–MendaciumMarginalie am linken Rand–ag « tu agnegastiAuffällige Schreibung Deum ».
Interrogata quot vicibus fuit in
dicta secta, dixit quatuor vicibus.
Interrogata
qui erant presentes, dixit quod non cognoscitKorrektur oberhalb der Zeile, ersetzt: cogscitah.
[S. 129]Seitenumbruch

Quequidem JohannetaPerson: inquisita nil aliud pro
tunc voluit confiteri, dicens mediante juramento
super sanctis Dei euvangeliis pridem per eam
tactis, nil aliud scire et quod ea per eam deposita
et confessata prout scribuntur superius,
sunt vera.
Quibus premissis per procuratorem
fidei
Begriff:
auditis, videns quod dicta JohannetaPerson: detenta
variabat et noluerat veritatem puram
agnoscere de per eam perpetratis in facto orthodoxeBegriff:
fidei, peciit idem fidei procurator per prefatos
dominosKorrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: dneai judices et vicarios, quatenus vellent decerni et declarari
dictam JohannetamPerson: inquisitam esse torquendamBegriff: et
tortureBegriff: subiciendam, actentis diffamacionibus, accusacionibus, confessionibus,
perjuriis contra ipsam laborantibus et existentibus, donec
et quousque veritas ab eadem JohannetaPerson: inquisita
erueretur.
Quiquidem prefati domini judices et vicarii,
audita requisicione procuratoris fidei, pro tercia monicioneBegriff:
assignaverunt dictam JohannetamPerson: inquisitam ad
diem sabati ante festum Omnium SanctorumDatum: Samstag, 31.10.146113 ad confitendum
veritatem de per [eam]Auslassung, sinngemäss ergänztaj perpetratis in facto fidei,
alias ad ferendum interloqutoriam sentenciam
juxta petita per procuratorem fidei, si tunc eadem
JohannetaPerson: inquisita veritatem puram non vellet
agnoscere de per eam perpetratis in facto heresis dampnate.

ak–OmicidiumMarginalie am linken Rand–ak Die lune post festum Omnium Sanctorum, anno
quo supra
Originaldatierung: 2.11.1461
interrogata prefata detenta
per dominos vicarios et judices predictos sepeque
examinata al–et monitaHinzufügung oberhalb der Zeile–al [fuit]Auslassung, sinngemäss ergänztam, ut moris est, presentibus venerabilibus
[S. 130]Seitenumbruchet discretis viris fratre Petro PasscuaPerson: procuratore fidei,
GGirardo de AlpibusPerson: burgense LausannensiOrganisation: , nobili [viro]Auslassung, sinngemäss ergänztan Petro
Mayor
Person:
castellano Rippe OchiaciOrganisation: , Hugonino de
Mauberto Fonte
Person:
, Stephano de CrestoPerson: clericoBegriff: et
Henrico de [L]Auslassung, sinngemäss ergänztaoalerioPerson: burgense LausannensiOrganisation: .
Interrogata ac
monita ut superius, videlicet si sit multum
temporis quod ipsa fuit primo in dicta secta,
quequidem JohannetaPerson: detenta predicta dixit
et confessa fuit quod sunt XXXIIII anniZeitspanne: 34 Jahre.
Item
interrogata si sit multum quod ipsa detenta
fuit ultima vice, respondit quod sunt tres
menses.
Interrogata in quo loco ibant, dixit
quod ipsi ibant ad locum dictum OusoutersOrt: .
Interrogata
ap–ComplicesUnterstrichenMarginalie am linken Rand–ap qui erant presentes : Johannes GarinPerson: vinitAuffällige Schreibung,
CristinaPerson: uxor Johannis de EnynPerson: , Stevinetus BorgonPerson: ,
Cristinus SoubePerson: d’AvryOrt: .
Interrogata quid
bibebant et comedebant, dixit quod comedebant
carnes puerorum.
Interrogata ubi accipebant
dictos pueros, dixit et confessa fuit quod ipsi
ceperunt unum puerum masculum JohanniAuffällige Schreibung de PrezPerson:
aq–OmicidiumMarginalie am linken Rand–aq de RiazOrt: 14 etatis XIII edobmadarumKorrigiert: ebdomadarumar.
Item interrogata
prefata detenta si sit multum temporis quod
magister suus non locutus est sibi, as–dixit
dixit
Korrigiert: dixit
–asquod a post quod fuitKorrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: estat intus15 quod non
locutus est sibi.
Interrogata quis magister
suus vocatur, dixit quod vocatur PerroPerson: .

Quequidem JohannetaPerson: inquisita nil aliud pro tunc
voluit confiteri, dicens se alia nescire et quod sub
periculo dampnacionis anime sue omnia per ipsam perpetrata
dixerat et confessa fuerat, nec aliud sciebat.

Eotunc prefatus fidei procurator peciit per prefatos
dominos judices et vicarios predictos, actentis
suis JohanetePerson: inquisite variacionibus, perjuriis,
mendaciis, diffamacionibus et accusacionibus contra dictam
inquisitam laborantibus, eandem JohannetamPerson: presentem
[S. 131]Seitenumbruchet audientem decerni, declarari et sentenciari eandem
fore et esse torquendam et torture subiciendam,
donec et quousque veritas ab ore eiusdem inquisite
eruatur.
Quiquidem prefati domini judices et vicarii predicti,
auditis peticionibus et requisicionibus prefati fidei procuratoris,
dixerunt eidem JohannetePerson: inquisite : « Advertas et advideas,
JohannetaPerson: , tu audis requisicionem et peticionem quam facit
contra te dominus procurator. Quare antequam feretur
sentencia interloqutoria, te ortamur et requirimus
benigniter, quatenus intuitu Dei pietatisque tuum
reatum veridice velis confiteri et agnoscere, offerendo
adhuc tibi de canonica benignitate et gracia speciali
misericordiam Ecclesie »
.
Quequidem JohannetaPerson:
inquisita nil aliud pro tunc voluit dicere
nec confiteri, nisi proutKorrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: preau supra dixerat et
confessa fuerat, dicens se alia nescire.

Eotunc prefati domini judices et vicarii, videntes
quod dicta JohannetaPerson: inquisita nil aliud voluerat
confiteri, auditis eciam et actentis peticionibus
domini procuratoris fidei et deductis in processu, volentes
recte et legitime procedere, prout jura
volunt et suadent canonice sanciones,
eorum tulerunt sentenciam interloqutoriamBegriff: contra
eandem JohannetamPerson: inquisitam presentem
et audientem, prout in quadam papireiiAuffällige Schreibung
cedula – incipiente ChristiPerson: nomine invocatoUnterstrichen etcAbkürzung. –
plenius continetur cuius copia ibidem inferitur.

ChristiPerson: nomine invocato, per hanc nostram
sentenciam quam de juris peritorum consilio,
pro tribunali sedentes et solum Deum pre oculis
habentes, ordinaria et delegata auctoritatibus
ferimus, in hiis scriptis pronunciamus, decernimus
et declaramus te, JohannetamPerson: uxorem Petri
Anyo
Person:
de La RochizOrt: Sprachwechsel: Französisch delatam presentem, corporali
questioniBegriff: subiciendam et torquendam
[S. 132]Seitenumbruchfore, doneHinzufügung am rechten Rand mit Einfügungszeichenav et quousque veritas ex ore tuo
habeatur, citra tamen mortis periculum, sanguinis
effusionem et menbrorumAuffällige Schreibung mutilationem de quo
solemniter et expresse protestamur.

Que quidem sentencia interloqutoria per prefatos
dominosKorrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: dnsdominusaw judices et vicarios contra eandem JohannetamPerson:
lata, peciit idem fidei procurator eandem senteciam
contra dictam JohannetamPerson: exequcioni demandari, prout
in eadem sentencia canetur16. Tandem eadem inquisita
fuit ducta ad locum torture fuitque ligata
manibus et unum paucum a terra levata.

Quequidem JohannetaPerson: inquisita requisiit,
quatenus unum paucum relaxaretur et ipsa puram
et meram veritatem de per eam perpetratis
in facto heresis confiteretur. Quibus dicte JohannetePerson:
precibus fuit relicta a dictis turturisAuffällige Schreibung. Et tunc
eadem dixit et deposuit atque confessa fuit,
prout sequitur.
Et primo dixit et confessa
fuit prout superius de ymagio, de
agnegacioneAuffällige Schreibung fidei catholice, de omicidiis.

Item dixit et confessa fuit, videlicet quod ipsa cepit
ax–☛ Omicidium per ipsam factumMarginalie am linken Rand–ax quedamKorrigiert: quendamay puerum masculum Johanni BossumPerson: de MarsinOrt:
– sunt bene viginti anni, et hoc quadem die
veneris post cenam – et ipsum puerum interfecit
juxta matrem suam et post modum portavit
dictum puerum ad locum nuncupatum ou SouteursOrt: Sprachwechsel: Französisch.

Item interrogata quando ipsi cenati sunt, quid ipsi
faciunt, que detenta dixit et confessa fuit quod
ipsi scorisantBegriff: 17 et jocantur.
Quequidem JohannetaPerson:
az–MendaciumMarginalie am linken Rand–az inquisita propter mendacium apparentissimum,
ergaAuffällige Schreibung interligentemKorrigiert: intelligentiamba fuit reposita ad torturam
et multum acriter fuit tracta. Que detenta
requisiit, quatenus unum paucum relaxaretur
et ipsa puram et meram veritatem confiteretur.
Que fuit relaxata et ad terram posita.

QuequidamKorrigiert: Quequidembb JohannetaPerson: dixit et confessa fuit
quod post cenam ipsi extiguuntAuffällige Schreibung candelas et, hoc
facto, Jaquetus BossonPerson: eam cognovit abutituBegriff:
more brutorum, et similiter omnes alii sic faciunt
[S. 133]Seitenumbruchcum aliis mulieribus.
Interrogata quando ipsi recedunt,
quid magister suus precipiebat sibi,
quequidemKorrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: quoq[uidem]bc JohannetaPerson: dixit et confessa
fuit quod ipse dicebat sibi bd quod provideret
de carnibus puerorum pro die sequenti et
omnibus aliis in dicta secta existententibus.

Interrogata qui erant presentes, dixit et
be–ComplicesMarginalie am linken Rand–be confessa fuit quod Cristinus SoubePerson: , Johannes GarinPerson:
de BuloOrt: , AgnelletaPerson: uxor de la BaucitazPerson: d’AvryOrt: ,
Pittet JohanniPerson: de ChavanezOrt: 18, Yanit RignerizPerson:
de La RochizOrt: Sprachwechsel: Französisch, quedam que est detenta in
BuloOrt: et est de ChaffloOrt: , Petrus ParadisPerson: de
VilaretOrt: , Nydus ParadisPerson: , MyguaPerson: eius uxor
et CristinaPerson: uxor Johannis de EnynPerson: .

Interrogata bf si sit multum temporis quod non
vidit dictum Johannem GarinPerson: in dictis sectis, dixit
et confessa fuit quod sunt tres menesKorrigiert: mensesbg et a tribus
mensibus citra
Datum: Juli 1461
vidit ipsum et eius uxorem et
laz BaucitazPerson: d’AvryOrt: , uxorem Roletitaz BaucitazPerson: Sprachwechsel: Französisch.

Item interrogata de quadam pisside que fuit
adportata per mistralemBegriff: dicti loci de La RochizOrt: Sprachwechsel: Französisch
quando dicta JohannetaPerson: bh detenta fuit adducta
LausannamOrt: ad quid valet et de quo deservit, quequidem
JohannetaPerson: inquisita dixit et confessa bi fuit
quod si de pinguide in dicta pisside existente
tangeretur aliquod animal, quod moriretur, et
eciam si bk tangentur gentes, et sic de alisAuffällige Schreibung.

Quequidem JohannetaPerson: inquisita dixit se
alia nescire et quod omnia per eam confessata,
prout scribuntur superius, sunt vera.

[Unterschrift:] SteStephanus de CrestoPerson:
Notarzeichen
[S. 134]Seitenumbruch
[S. 135]Seitenumbruch

Federzeichnung† Processus JohannetePerson: uxoris PeterAuffällige Schreibung
Ansoz
Person:
de RuppeOrt: super casu
heresis combuste quondam.

Apon19

Anmerkungen

  1. Streichung durch einfache Durchstreichung.
  2. Korrektur überschrieben, ersetzt: i.
  3. Streichung durch einfache Durchstreichung.
  4. Korrigiert: IIII.
  5. Korrigiert: dulciter.
  6. Streichung durch einfache Durchstreichung: no.
  7. Korrigiert: impetraretur.
  8. Korrigiert: benigniter.
  9. Unsichere Lesung.
  10. Korrektur am linken Rand, ersetzt: viginti.
  11. Marginalie am linken Rand.
  12. Auslassung, sinngemäss ergänzt.
  13. Korrigiert: sororem.
  14. Auslassung, sinngemäss ergänzt.
  15. Korrigiert: morantem.
  16. Auslassung, sinngemäss ergänzt.
  17. Korrigiert: ascendere.
  18. Marginalie am linken Rand.
  19. Streichung durch einfache Durchstreichung: g[loriosam].
  20. Streichung durch einfache Durchstreichung: su[um].
  21. Hinzufügung oberhalb der Zeile.
  22. Marginalie am linken Rand.
  23. Marginalie am linken Rand.
  24. Korrektur überschrieben, ersetzt: V.
  25. Beschädigung durch Tintenklecks.
  26. Marginalie am linken Rand.
  27. Korrigiert: adportaverunt.
  28. Streichung durch einfache Durchstreichung: vocatur.
  29. Unsichere Lesung.
  30. Streichung durch einfache Durchstreichung: quot bene.
  31. Marginalie am linken Rand.
  32. Korrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: ap.
  33. Marginalie am linken Rand.
  34. Korrektur oberhalb der Zeile, ersetzt: cogscit.
  35. Korrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: dne.
  36. Auslassung, sinngemäss ergänzt.
  37. Marginalie am linken Rand.
  38. Hinzufügung oberhalb der Zeile.
  39. Auslassung, sinngemäss ergänzt.
  40. Auslassung, sinngemäss ergänzt.
  41. Auslassung, sinngemäss ergänzt.
  42. Marginalie am linken Rand.
  43. Marginalie am linken Rand.
  44. Korrigiert: ebdomadarum.
  45. Korrigiert: dixit.
  46. Korrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: est.
  47. Korrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: pre.
  48. Hinzufügung am rechten Rand mit Einfügungszeichen.
  49. Korrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: dnsdominus.
  50. Marginalie am linken Rand.
  51. Korrigiert: quendam.
  52. Marginalie am linken Rand.
  53. Korrigiert: intelligentiam.
  54. Korrigiert: Quequidem.
  55. Korrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: quoq[uidem].
  56. Streichung durch einfache Durchstreichung: p[refatus].
  57. Marginalie am linken Rand.
  58. Streichung durch einfache Durchstreichung: ut.
  59. Korrigiert: menses.
  60. Streichung durch einfache Durchstreichung: d.
  61. Streichung durch einfache Durchstreichung: fKorrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: dbj.
  62. Streichung durch einfache Durchstreichung: s[i].
  1. La seigneurie de La RocheOrt: a été acquise par les évêques de LausanneOrganisation: en 1349Datum: 1349 (DHBS, V, p. 518).
  2. La page 121 porte plusieurs inscriptions, dont un intitulé indiquant comme début de la procédure le 23 octobre 1461Datum: 23.10.1461, un intitulé biffé et la date du 27 octobre 1461Datum: 27.10.1461. Que s’est-il passé ce jour-là ? La conclusion du procès a-t-elle eu lieu à cette date ? Ou l’exécution de Jeannette Anyo ? Nous l’ignorons, car les actes sont incomplets.
  3. Il s’agit des DominicainsOrganisation: établis au couvent de la MadeleineOrganisation: à LausanneOrt: .
  4. Le procès contre Jeannette AnyoPerson: est ouvert par Pierre CreschomPerson: seul, mais il est question par la suite des « seigneurs vicaires et juges » au pluriel. La proximité temporelle avec le cas GirodPerson: laisse supposer que le procès contre Jeannette AnyoPerson: a été mené sous les auspices de Pierre CreschomPerson: et du vice-inquisiteur Victor MassenetPerson: (Modestin 1999a, p. 44).
  5. Une ligne droite sépare ce paragraphe du paragraphe suivant.
  6. Jacquet ParisPerson: possède des terres à GumefensOrt: et à Avry-devant-PontOrt: , tandis que la famille Bosson est attestée à MarsensOrt: , RiazOrt: et BulleOrt: (Modestin 1999a, p. 346–347).
  7. Il s’agit de François IerPerson: , comte de Gruyère de 1433 à 1475Datum: 1.1.1433 – 31.12.1475 (DHBS, III, p. 657).
  8. La Tour-de-TrêmeOrt: est une bourgade du comté de GruyèreOrt: , à 3 km au sud-est de GruyèresOrt: (DHBS, VI , p. 645–646). La forêt de SautauxOrt: se situe entre La Tour-de-TrêmeOrt: et GruyèresOrt: , à moins d’1 km au sud-est de La TourOrt: . Les actuels lieux-dits Petit Pré-de-ChêneOrt: et Pré-de-ChêneOrt: réfèrent aux chênes qui sont mentionnés dans la déposition de Jeannette AnyoPerson: .
  9. Cuanet SoudansPerson: possède des terres à EstavannensOrt: (Modestin 1999a, p. 361).
  10. Cristin BrunetPerson: possède une maison à BulleOrt: (Modestin 1999a, p. 348).
  11. Peut-être MontbelleyOrt: , hameau près de Torny-le-GrandOrt: .
  12. Maison isolée à La RocheOrt: .
  13. Le procès ne reprend que le 2 novembre 1461Datum: 2.11.1461.
  14. La majorie de RiazOrt: dépend de l’évêque de LausanneOrganisation: (Dubas 1995, p. 57).
  15. « Dedans », se rapportant à la détention de l’inculpée.
  16. « Canere », chanter, mais aussi publier (Lebaigue 1883).
  17. Le même verbe est utilisé par Perrissone GappitPerson: .
  18. Chavannes est le nom de nombreux villages de la Suisse romande (Jaccard 1978 p. 82), par exemple, dans le district de la Glâne : Chavannes-les-FortsOrt: ou Chavannes-sous-OrsonnensOrt: .
  19. Sens obscur.