check_box_outline_blank zoom_in zoom_out
SSRQ ZH NF I/1/3 11-1

Sammlung Schweizerischer Rechtsquellen, I. Abteilung: Die Rechtsquellen des Kantons Zürich. Neue Folge. Erster Teil: Die Stadtrechte von Zürich und Winterthur. Erste Reihe: Stadt und Territorialstaat Zürich. Band 3: Stadt und Territorialstaat Zürich II (1460 bis Reformation), von Michael Schaffner

Zitation: SSRQ ZH NF I/1/3 11-1

Lizenz: CC BY-NC-SA

Verleihung des Präsentationsrechts für Chorherrenstellen, Pfründen, Propsteien und andere kirchliche Ämter an der Fraumünsterabtei, dem Grossmünsterstift und dem Chorherrenstift Embrach während der ungeraden Monate jedes Jahres durch Papst Sixtus IV. an die Stadt Zürich

1479 Juli 8. Rom, St. Peter

Papst Sixtus IV. erteilt Bürgermeister, Rat und Zunftmeistern der Stadt Zürich das Vorschlagsrecht für Chorherrenstellen, Pfründen, das Amt eines Propstes und andere kirchliche Ämter der Fraumünsterabtei, des Grossmünsters sowie des Stifts Embrach, die in den päpstlichen Monaten frei werden. Die auf diese Stellen Gewählten sind jedoch verpflichtet, sich innert sechs Monaten nach ihrer Einsetzung bei der apostolischen Kammer in Rom zu melden und die betreffenden Gebühren (Annaten) zu entrichten, sofern ihre jährlichen Einkünfte über 24 Gulden betragen.

  • Signatur: StAZH C I, Nr. 17
  • Originaldatierung: 1479 Juli 8
  • Überlieferung: Original
  • Beschreibstoff: Pergament
  • Format B × H (cm): 54.0 × 33.5
  • 1 Siegel:
    1. Papst Sixtus IV.Person: , Bulle, rund, angehängt an Schnur, gut erhalten
  • Sprache: Latein
  • Edition
    Regest
    • REC, Bd. 5, Nr. 15194

Die vorliegende, durch Papst Sixtus IV.Person: erteilte Bulle ermöglichte es dem RatOrganisation: der Stadt ZürichOrt: , fortan massgeblichen Einfluss auf die personelle Zusammensetzung dreier der wichtigsten geistlichen Körperschaften in seinem Herrschaftsbereich auszuüben. Hintergrund für diese erstarkte Stellung der Stadt war nicht zuletzt die Bündnispolitik von Sixtus IV.Person: , der sich mit der Vergabe umfangreicher Privilegien die militärische Unterstützung der EidgenossenOrganisation: zu sichern suchte. In diesem Zusammenhang erhielt ZürichOrt: ebenfalls im selben Jahr vom Papst einen fünfjährigen ausserordentlichen Ablass zur baulichen Renovation von GrossmünsterOrt: , FraumünsterOrt: und WasserkircheOrt: zugesprochen (SSRQ ZH NF I/1/3, Nr. 12). In den 1480er Jahren folgten seitens des RatesOrganisation: verschiedene Vorstösse mit dem Ziel, seinen Einfluss auf die Ökonomie des GrossmünsterstiftsOrganisation: und der städtischen Klöster sowie die Lebensführung der Geistlichkeit auszuweiten. In diesen Zusammenhang gehören die Ordnung betreffend die Amtsführung der Chorherren des GrossmünstersOrganisation: sowie die Einsetzung städtischer Klosterpfleger (SSRQ ZH NF I/1/3, Nr. 20; SSRQ ZH NF I/1/3, Nr. 21).

Zur vorliegenden Urkunde vgl. Dörner 1996, S. 29; Meyer 1986, S. 141-142; zur Ausübung des Präsentationsrechts durch den Rat vgl. SSRQ ZH NF I/1/3, Nr. 66; zur Bündnispolitik von Sixtus IV.Person: vgl. Stoecklin 1941.

Editionstext


SixtusPerson: episcopus, servus servorum dei, ad perpetuam rei memoriam.
RomanusOrt: pontifex, PetriPerson: regni celestis clavigeri successor et Jesu ChristiPerson: vicarius, illa, cum ab eo petitur, de sedis apostolice liberalitate et munificentia statuit et ordinat, per que ad eum et sedem predictam sincere gerentes devotionis
affectum aliis se reddere possint gratiosos, et ecclesie quecunque ydonearum personarum letentur successibus.
Sane pro parte dilectorum filiorum magistri civium, consulum et scabinorum communitatis opidi TuricensisOrt: Organisation: , Constantiensis
diocesis
Ort:
nobis nuper exhibita petitio continebat, quod si perpetuo statueretur et ordinaretur, quod quotienscunque de cetero canonicatus et prebendas ac preposituras, necon alia dignitates, personatus, administrationes et officia
ac beneficia ecclesiastica sanctorum martirum FelicisPerson: et RegulePerson: abbatieOrganisation: et prepositureOrganisation: nuncupatorum predicti opidi, necnon sancti PetriPerson: ImbriacensisOrt: Organisation: dicte diocesis ecclesiarum in mensibus apostolicis duntaxat vacare contigerit, predicti et
pro tempore existentes dicti opidi TuricensisOrt: magister civium, consules et scabiniOrganisation: ad canonicatus et prebendas ac preposituras dignitasKorrigiert: dignitatesa, personatus, administrationes et officia ac beneficia huiusmodi personas ydoneas
dilectis filiis dictarum ecclesiarum respective capitulis presentare ac capitula huiusmodi presentatas personas ad presentationes huiusmodi respective instituere possent et deberent, profecto ecclesia huiusmodi ydonearum personarum
successibus letarentur, ac magister civium, consules et scabiniOrganisation: predicti sibi gratis et acceptis personis gratiosos se reddere valerent.
Quare pro parte magistri civium, consulum et scabinorumOrganisation: predictorum nobis fuit
humiliter supplicatum, ut quod quotienscunque de cetero preposituras in quibusvis ac canonicatus et prebendas ac beneficia ecclesiastica necnon alia dignitates, personatus, administrationes et officia ecclesiarum huiusmodi in
mensibus apostolicis duntaxat vacare contigerit, predicti et pro tempore existentes dicti opidi TuricensisOrt: magister civium, consules et scabiniOrganisation: ad canonicatus et prebendas preposituras dignitates personatus administrationes
et officia ac beneficia huiusmodi personas ydoneas eisdem capitulis respective presentare ac capitula huiusmodi presentatas pro tempore personas ad presentationes huiusmodi prespective instituere possint et debeant perpetuo
statuere et ordinare aliasque in premissis oportune providere de benignitate apostolica dignaremur.
Nos igitur, qui cunctis presertim nobis devotis personis continuo nos liberales exhibemus huiusmodi supplicationibus
inclinati, ut quotienscunque de cetero canonicatus et prebendas ac preposituras etiam si ille in dictis ecclesiis dignitates principales fuerint et ad eas ac alias dignitates necnon personatus, administrationes et officia
huiusmodi consueverint qui per electionem assumi eisque cura immineat animarum ac dignitates etiam principales, personatus, administrationes, officia et beneficia huiusmodi dispositioni apostolice etiam ex quavis alia causa
reservata existant necnon alia dignitates, personatus, administrationes et officia ac beneficia ecclesiastica ecclesiarum huiusmodi quecunque, quotcunque et qualiacunque sint extra RomanamOrt: curiamOrganisation: si preposituras in quibusvis
et alia beneficia predicta in mensibus apostolicis duntaxat vacare contigerit, predicti et pro tempore existentes dicti opidi TuricensisOrt: magister civium, consules et scabiniOrganisation: ad canonicatus et prebendas, preposituras,
dignitates, personatus, administrationes et officia ac beneficia predicta personas ydoneas etiam quecunque, quotcunque et qualiacunque beneficia ecclesiastica obtinentes et expectantes perinde ac si aliqua a sede predicta
vel eius legatis expectative gratie aut super illis reservationes, provisiones, uniones, annexiones et incorporationes ac de reservando, uniendo, adnectendo et incorporando seu providendo mandata non emanassent vel
existerent eisdem capitulis respective presentare, ac capitula huiusmodi presentatas pro tempore personas ad presentationes huiusmodi respective instituere possint et debeant, auctoritate apostolica tenore presentium
perpetuo statuimus et ordinamus.
Volumus autem, quod presentande ad canonicatus et prebendas, preposituras, dignitates, personatus, administrationes, officia et beneficia predicta ac in eis instituende persone
super canonicatibus et prebendis, preposituris, dignitatibus, personatibus, aministrationibus, officiis et beneficiis predictis, ad que presentate et institute fuerint, si illorum fructus, redditus et proventus
viginti quatuor florenorum auriWährung: 24 Gulden de camera secundum communem extimationem valorem annuumWiederholte Zeitspanne: 1 Jahr excedant, infra sex mensesZeitspanne: 6 Monate a die institutionis de eis faciende computandos a sede predicta novas provisiones
impetrare et litteras desuper expedire ac camere apostoliceOrganisation: de illorum annata seu mediis fructibus satisfacere teneantur, alias presentatio et institutio predicte de eis facte nullius sint roboris vel momenti.
Non obstantibus quibusvis gratiis expectativis de reservationibus, unionibus, annexionibus, incorporationibus, provisionibus ac de reservando, uniendo, annectendo, incorporando ac providendo mandatis a nobis aut
sede predicta pro tempore factis, que ad diginitates, etiam principales, personatus, administrationes, officia et beneficia alia ecclesiarum huiusmodi decernimus non extendi, ac constitutionibus et ordinationibus apostolicis,
statutis quoque et consuetudinibus ecclesiarum huiusmodi iuramento, confirmatione apostolica vel quavis firmitate alia roboratis ceterisque contrariis quibuscunque. Nos enim ex nunc irritum decernimus et inane, si secus
super hiis a quoquam quavis auctoritate scienter vel ignoranter contigerit attemptari. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostrorum statuti, ordinationis, voluntatis et constitutionis
infringere vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attemptare presumpserit, indignationem omnipotentis dei et beatorum Petri et PauliOrganisation: , apostolorum eius, se noverit incursurum.

Datum RomeAusstellungsort: apud Sanctum PetrumAusstellungsort: , anno incarnationis dominice millesimo quadringentesimo septuagesimo nono, octavo idus iulii,
pontificatus nostri anno octavo
Originaldatierung: 8.7.1479
.
[Kanzleivermerk auf der rechten Seite der Plica:] G.Guido BonattusPerson:
[Vermerk auf der Rückseite:] RtaRegistrata apud me, L. GrifumPerson:
[Vermerk auf der Rückseite von Hand des 16. Jh.:] BBapst SixtusPerson:
[fol. v]Seitenumbruch
[Vermerk auf der Rückseite von Hand des 16. Jh.:]
Bäpstliche frygheit, das wir zuͦ der
apptyOrganisation: und bropstyOrganisation: Zu̍richOrt: , deßglich zuͦ
sant PettersPerson: gestifftOrganisation: zuͦ EmbrachOrt: alle
bropstigen, chorherren und ander pfruͦnden, ouch aͤmpter etcAbkürzung, inn baͤpstlichem
manot gfallen, verlichen sollen und
mogent.
1479Originaldatierung: 1.1.1479 – 31.12.1479
[Vermerk auf der Rückseite:] [...]Editorisch irrelevant1

Anmerkungen

  1. Korrigiert: dignitates.
  1. Auf der Versoseite finden sich ausführliche, später hinzugefügte Notizen in lateinischer Sprache. Diese stammen von Chorherr Johannes HäringPerson: und einer weiteren Hand und werden hier nicht transkribiert. Zu HäringPerson: vgl. Meyer 1986, S. 375-376.