check_box zoom_in zoom_out
SDS VD D 1 1-1

Les sources du droit suisse, XIXe partie : Les sources du droit du canton de Vaud, D. Répression de la sorcellerie en Pays de Vaud (XVe–XVIIe siècles), Tome 1 : le registre Ac 29 des ACV, da Pau Castell Granados, Gwendolin Ortega e Martine Ostorero

Citazione: SDS VD D 1 1-1

Licenza: CC BY-NC-SA

Confession et absolution d’Aymonet Maugetaz, d’Épesses

1438 luglio 30. Couvent de la Madeleine

Le 30 juillet 1438, Aymonet Maugetaz, d’Épesses, se présente spontanément devant l’inquisiteur Ulric de Torrenté au couvent des dominicains de Lausanne, pour lui demander de l’absoudre de ses méfaits commis au sabbat avec feu son père. Il confesse ses péchés et est interrogé par l’inquisiteur. Il obtient l’absolution d’Antoine de Prez, vicaire de l’évêque Jean Prangins, et abjure son hérésie.

Ce document est le plus ancien du registre ACV, Ac 29 (p. 1–3). Il relate des évènements intervenus en 1438. Les procès suivants de Jaquet Durier (SDS-VD-D_1-2-1 : ACV, Ac 29, p. 5–28), de Catherine Quicquat (SDS VD D 1 3-1 : ACV, Ac 29, p. 29–43), de Pierre Munier (SDS VD D 1 4-1 : ACV, Ac 29, p. 44–55), de Pierre Chavaz (SDS VD D 1 5-1 : ACV, Ac 29, p. 56–71) et de Pierre Antoine (SDS VD D 1 6-1 : ACV, Ac 29, p. 104–119) ont été menés une dizaine d'années plus tard, entre 1448 et 1449.

Testo editionale

[Nota dell'archivio sul margine sinistro da una mano del secolo XX:] 1438 juillet 30Data: 30.7.1438

30 juillet 1438

JhesusPersona: Centrato

Noverint universi presentes et futuri quod anno currente millesimo iiiic xxxviii die trigesima mensis juliiData di origine: 30.7.1438 coram venerabili fratre Uldrico de TorrentePersona: ordinis PredicatorumOrganizzazione: 1, in sacra pagina magistro, hereticorumTermine: inquisitoreTermine: , comparuit spontaneus et se presentavit absque eo quod de heresieTermine: esset infamatus nec abinde esset citatus vel monitusTermine: , et eciam in presencia mei jurati infrascripti, AymonetusPersona: filius quondam Jaqueti Maugetaz alias dicti CossandeirPersona: , habitatoris de EspessesLuogo: , jam pridem sententiati de heresi et eciam per curiam secularem ignibus concremati. Qui AymonetusPersona: a–existens etatis fere XXti annorum vel circaEtà: 20 anni Aggiunta sul margine sinistro con un carattere di inserimento–a cum magnis lacrimis et replicatis singultibus atque suspiriis humiliter et devote petiit a prefato domino inquisitore, quatenus eum vellet absolvereTermine: a multis gravibus et enormibus peccatis que ipse commiserat in sectaTermine: b hereticorum unacum eius patre quondam.
Que peccata in modum qui sequitur, judicialiter coram me jurato infrascripto confessus est, videlicet quod sunt jam quinque anniData: 1433 quod eius pater2 eum volebat facere ire ad quoddam pratum, ut ibi ipse negaret Deum. Sed ipse illuc accedere noluit, sed stetit tota die cum quibusdam pueris custodientibus equos et, veniente vespere, venit domum, quem pater verberavit atrociter eo quod non venerat ad pratum.
Tandem una noctePeriodo: la notte pater eius fecit eum venire secum. Cum fuerit in itinere prope EspessesLuogo: , pater suus ascendit super unum parvum bovemTermine: nigrum vel super pullum equiTermine: nigrum – non bene sciret discernere quod esset –, et pater ipsius fecit eum ascendere retro se super dictum animal, et inceperunt ire, et ibant ita fortiter et impetuose quod erat unum mirabile ; sed vere nesciret dicere locum ad quem iverunt, nisi quod dicebant illi qui ibi aderant quod erant prope BasileamLuogo: . Et ibi reperierunt multas gentes, et putat quod erant plus quam centum tam mares quam mulieres. Et ibi venit quidam homo niger qui erat dyabolusTermine: et ipsi AymonetoPersona: dixit quod oportebat quod ipse negaret Deum et quod caperet ipsum in Deum suum ; quod et fecit. c–Fecit eciam ei negare totam Trinitatem et sanctum baptismum et quidquit ex eo erat.Aggiunta sul margine sinistro con un carattere di inserimento–c Postea convertit se in modum unius magni candelabri nigri habentis unum foramen retro, et postea se convertit in speciem cati nigri, et omnes qui ibi erant, venerunt ad osculandum eidem in culo ; et ipse eciam fecit sicut ceteri. Et dyabolusTermine: ei dedit quinque solidosValuta: 5 sol , sed non recordatur quid devenerint. Et postea hiis omnibus factis ibi comederunt et biberunt, et pater eius ei apportavit panem et unum frustum carnium supra, sed nescit que carnes essent. Et ipse loquens signavit [se]Omissione, completato per analogiad et statim cecidit bene longe, et nesciebat ubi erat, in quodam prato. Sed statim affuit quidam queCorretto da: quie venit eum quesitum, et reduxit eum ad locum in quo prius erat. Et [p. 2]Interruzione di paginadixit dictus AymonetusPersona: quod in dicta societateTermine: erant plures candele que habebant lumen sive flammam, gallice blovazTermine: Cambio di lingua: francese, et facta dicta adorationeTermine: omnes dicte gentes tam mares quam mulieres inceperunt commisceri adinvicem et cohire unum cum alio f–sicut canesAggiunta al di sopra della riga–f.
Interrogatus qualiter se ponunt mulieres, dixit et ostendit quod ponebant manus ad terram et homines ponebant se desuper a parte posteriori.
Interrogatus si ipse ita fecerit, dixit quod sic, cum quadam muliere quam non cognoscit.
Interrogatus quid eis dyabolusTermine: precipiebat de corpore ChristiTermine: , dixit quod precepit quod quando ipse caperet a sacerdote, quod ipse non comederet, sed poneret manum sinistram ad os cum mappa et reservaret, et quod postea sibi dyaboloTermine: portaret.
Interrogatus quantis vicibus recepit corpus Christi, dixit quod duabus.
Interrogatus si ita fecerit sicut dixit, dicit quod non, sed fecit sicut precipiebat curatus, qui precipiebat quod non tangeretur corpus Christi cum dentibus, sed solum cum lingua ; et ideo quando venit in festo PascheTermine: Data: festività senza una data fissa, quando ipse receperat corpus Christi et pater dicti deponentis ei dixit quid ipse fecerat de corpore Christi, ipse respondit quod ipse comederat ; cui pater suus intulit multas minas et dixit ei : « Tu non eris nisi unus mendax et nichil tenebis de hiis que tu promisisti. », et multa alia verba ei dixit.
Item interrogatus quid preciperet dyabolusTermine: de pane benedicto, qui dixit quod precepit quod bene caperetur a presbitero, sed quod non manducetur, sed quod conculcetur pedibus et postea quod detur caniTermine: .
Item interrogatus quid de aqua benedicta, dixit quod precipiebat quod non aspergeretur super se, seCorretto da: sedg retro se.
Item interrogatus de confessione quid precipiebat, dixit quod precipiebat quod bene confiteretur, sed non de hoc quod negaverat Deum et quod recepisset dyabolumTermine: in deum, etcAbbreviazione.
Interrogatus et monitus quod diceret et nominaret si aliquas personas cognoscebat in dicta societate, dixit verum non, nisi illam mulierem dictamAggiunta al di sopra della rigah Ruffam de VallePersona: 3 que tunc bene erat ; sed alios non cognoscebat, ymo et plurimum non intelligebat quid dicerent.
Item dixit quod una alia vice fuit in dicta secta seu societate cum patre suo ut supra, supra quendam montem retro GrueriamLuogo: 4, sed nescit quo nomine vocatur, et ibi reperierunt quosdam alios homines qui ibi frangebant grossa frusta glacieiTermine: quas dyabolusTermine: ministrabat cum maleis ferreis acutis. Et ibi erat unus grossusCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: osi homo et magnus niger cum uno ysopo sive sparsorio qui infundebat aquam desuper, et glacies adinvicem congelabantur ; sedCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: etj ipse deponens nichil juvit ad frangendum, sed custodiebat animal super quod iverant. Et postea venit una grossa nubes obscura et nigra que totam illam glaciem levavit in aerem ; et ipse deponens ascendit animal super quodAggiunta al di sopra della rigak iverant ipse et pater suus, et reversus est et fuit ante domum patris sui ; et dyabolusTermine: apparuit in effigie patris sui in eorum parrochia cum [p. 3]Interruzione di paginaaliis hominibus signantibus tempus, et subjunxit deponens, dum scit, quam bono corde signabat tempus. Et dixit quod pater suus remanserat cum aliis hominibus qui fregerant dictas glacies, et feceruntCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: freg[erunt]l portari dictas glacies et grandines supra ViviacumLuogo: et tempestaveruntTermine: illos de ViviacoLuogo: .
Interrogatus qua die fuit hoc, dicit quod fuit quadam die martisPeriodo: martedì de mane circa horam primePeriodo: la mattina.
Subsequenter dixit quod quadam alia vice duxit eum pater suus versus RodanumLuogo: , ubi RodanusLuogo: intrat lacum5, et volebat pater suus quod ipse deponens caperet in quadam domo unum puerum ; sed ipse noluit. Et tunc pater suus et quidam alii qui ibi erant, intraverunt dictam domum et ibi ceperunt sive occiderunt dictum puerum, nec bene scit quid ibi fecerunt.
Item dixit quod in prima vice quando ipse fuit versus BasileamLuogo: , dyabolusTermine: volebat quod ipse sibi daret corpus suum vel animam suam, sed ipse noluit facere. Et tunc pater suus dixit dyaboloTermine:  : « Ipse bene faciet alia vice ». Et tunc quando ipsi fuerunt in tertia vice, ipse dedit sibi parvum digitum eius sinistrum, quando ipse moriretur.
Item dixit quod non sunt nisi tres septimane quod ipse deponens et confitens ibat a villa de EspessesLuogo: ad iuvandum curatumTermine: CulliaciLuogo: , et dyabolusTermine: apparuit ei in specie unius parvi leporisTermine: et dixit ei : « Tu non servas mihi ea que promisisti ; quare est hoc quod non servas ? ». Cui ipse deponens respondit : « Ego nolo tibi aliquid servare, sed te nego omnino nec volo aliquid habere agere tecum ». Et tunc lepus ille disparuit facto signo crucis per deponentem sive confitentem.
Et hec fuere que prefatus AymonetusPersona: confessus est eius propria et spontanea voluntate. Et tunc dictus inquisitor me juratum infrascriptum mandavit seu destinavit cum dicto confitente ad venerabilem et circonspectum virum dominum cantorem LausannensemOrganizzazione: , vicariumTermine: 6 reverendi in ChristoPersona: patris et domini, domini JohannisNell'originale: JoPersona: , LausannensisOrganizzazione: episcopiTermine: , pro absolutioneTermine: sacramentali obtinenda per dictum AymonetumPersona: . Quem AymonetumPersona: ego juratus infrascriptus duxi ad dictum dominum cantorem, et, recepta absolucione eundem AymonetumPersona: reduxitCorretto da: reduxim ad dictum dominum inquisitorem qui in presentia mei ut supra et testium infrascriptorum eidem AymonetoPersona: abjurareTermine: fecit dictam heresimTermine: et sectam totam et omnia inde sequentia, videlicet sub pena juris, dicens eidem AymonetoPersona: quod quare ipse sponte venerat, pro hac prima vice sancta mater Ecclesia eidem parcebat integre ; sed sibi caveret quod amplius non reverteretur ad dictam heresim, aliter contra eum procederetur ex forma juris. Qui AymonetusPersona: flexis genibus ambabus manibus super sancta Dei euvangelia juravit se numquam ad eandem heresim etCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: siven sectam rediturum.
Et premissa facta fuerunt in presentia mei jurati infrascripti et fratrum ReymondiPersona: et Aymonis CeriactiPersona: 7 ordinis Predicatorum LausannensisOrganizzazione: in cameraCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: domoo dicti domini inquisitoris in domo dictorum fratrum Predicatorum, anno et die quibus supraData di origine: 30.7.1438.

Ita est.
[Firma:] PetrusNell'originale: Pe CortoAbbreviazionePersona: Signum notarile
Allineato a destra

Annotatione

  1. Aggiunta sul margine sinistro con un carattere di inserimento.↩
  2. Cancellazione biffata: u[nacum].↩
  3. Aggiunta sul margine sinistro con un carattere di inserimento.↩
  4. Omissione, completato per analogia.↩
  5. Corretto da: qui.↩
  6. Aggiunta al di sopra della riga.↩
  7. Corretto da: sed.↩
  8. Aggiunta al di sopra della riga.↩
  9. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: os.↩
  10. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: et.↩
  11. Aggiunta al di sopra della riga.↩
  12. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: freg[erunt].↩
  13. Corretto da: reduxi.↩
  14. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: sive.↩
  15. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: domo.↩
  1. Ulric de TorrentéPersona: , inquisiteur du couvent des dominicains de La MadeleineOrganizzazione: à LausanneLuogo: , actif entre 1420 et 1440Data: 1.1.1420 – 31.12.1440 ; c’est à lui que l’on doit l’établissement d’une inquisition permanente en Suisse romande (Andenmatten/Utz Tremp 1992, Maier et al. 1997, p. 248–250 et Modestin 2007a, p. 351–355).↩
  2. Il s’agit de Jaquet MaugetazPersona: , mentionné plusieurs fois par la suite.↩
  3. Il s’agit d’un surnom qui se traduirait par « la Rousse de la Vallée ».↩
  4. Dans le procès contre Jeannette AnyoPersona: en 1461Data: 1461, le sabbat est localisé dans la même région (SDS VD D 1 10-1 : ACV, Ac 29, p. 124).↩
  5. Lac LémanLuogo: entre VilleneuveLuogo: et Le BouveretLuogo: .↩
  6. Il s’agit d’Antoine de PrezPersona: , vicaire général de l’évêque de 1436 à 1440Data: 1.1.1436 – 31.12.1440.↩
  7. En juin 1439Data: giugno 1439, on retrouve Aymon CerjatPersona: comme procureur de la foi dans le procès intenté contre Jaquet dou PlainPersona: pour une affaire d'hérésie et d'idolâtrie à NeuchâtelLuogo: (Andenmatten/Utz Tremp 1992, p. 96–97, annexe 4a).↩