check_box zoom_in zoom_out
SDS VD D 1 31-1

Les sources du droit suisse, XIXe partie : Les sources du droit du canton de Vaud, D. Répression de la sorcellerie en Pays de Vaud (XVe–XVIIe siècles), Tome 1 : le registre Ac 29 des ACV, von Pau Castell Granados, Gwendolin Ortega und Martine Ostorero

Zitation: SDS VD D 1 31-1

Lizenz: CC BY-NC-SA

Publication de la sentence du procès de sorcellerie intenté contre Margot Rolier, de Villars-Tiercelin, et inventaire de ses biens

1528 September 26 – Oktober 1. Château de Dommartin; Villars-Tiercelin

Margot Rolier, veuve de Jean Rolier de Villars-Tiercelin, est jugée pour crime de sorcellerie au cours d’un procès présidé par le châtelain de Dommartin Jean Costable et conduit par le chanoine François Cabaret, agissant en tant qu’inquisiteur au nom du Chapitre cathédral de Lausanne. Le procès se termine le 26 septembre 1528. Le 28 septembre 1528, Margot comparait devant la cour sur le pont du château de Dommartin, en présence du peuple, pour entendre la lecture des articles de sa confession, qu’elle ratifie une dernière fois. Le châtelain communique ensuite sa décision de condamner à mort l’accusée et de lui confisquer les biens, et demande la connaissance (« cognitio ») des jurés et prud’hommes de la cour de Dommartin. Ceux-ci accèdent à la demande d’amener l’accusée au bûcher, ce qui est exécuté immédiatement par le bourreau. Pour finir, le châtelain demande au notaire Aymon de Vallone de rédiger une lettre testimoniale de l’exécution. Trois jours plus tard, le 1er octobre 1528, l’inventaire des biens de la défunte est dressé à Villars-Tiercelin, et [son fils] Jordan s’engage à les garder et à les mettre à disposition des seigneurs du Chapitre.

Les procès de Claude Rolier (SDS VD D 1 26-1 : ACV, Ac 29, p. 443–454), Margot Rolier (SDS VD D 1 31-1 : ACV, Ac 29, p. 469–484), Françoise Gilliéron (SDS VD D 1 30-1 : ACV, Ac 29, p. 485–492) et Jeannette Vincent (SDS-VD-D_2-39-1 : ACV, Bh 10/3) font partie d’une nouvelle chasse aux sorciers menée à Dommartin, dans les terres du Chapitre cathédral de Lausanne, au cours des années 1520.

L’acte d’exécution de la sentence de Margot Rolier occupe les pages 473 à 484 du registre Ac 29 ; les pages 481 à 483 ont été laissées en blanc. Le dos du cahier (p. 484) contient l’intitulé de la pièce. Il s’agit de l’acte original rédigé par Aymon de Vallone, notaire de Lausanne, qui authentifie le document et valide aussi la copie des articles de la confession à l’aide de son signet.

L’inventaire des biens de Margot Rolier occupe les pages 469 à 472 du registre Ac 29 ; il est donc placé juste avant l’acte d’exécution de la sentence (p. 473–484). Le notaire Benoît de Platea, commissaire aux extentes du Chapitre, authentifie l’inventaire à l’aide de son signet.

Editionstext

Processus MargaretePerson: relicte Johannis RolyerPerson: super crimine heresisBegriff: .Rechtssbündig

1528,Originaldatierung: 1.1.1528 – 31.12.1528 Dompni MartiniOrt: 1 Rechtssbündig

[S. 473]Seitenumbruch

26 septembre 1528

Sequitur processus et confessio MargueretePerson: seu MargotPerson: , relicte quondam Johannis RolierPerson: de Villario TiercellyniOrt: , parrochie Dompni MartiniOrt: , in carceribus reverendorum et venerabilium dominorum canonicorumBegriff: cathedralis ecclesie Beate Marie Virginis LausannensisOrt: , in castro ipsorum Dompni MartiniAusstellungsort: nullius dyosesisAuffällige Schreibung, mancipatamKorrigiert aus: mancipatea b–et detentamKorrigiert aus: et detente–b de et pro crimine heresis. Super quo casu et in cuius personam, realiter venerabilis dominus Franciscus CabaretiPerson: , regularis canonicus Sancti Marii LausannensisOrganisation: , – ad requisitionem et instantiam prefati venerabilis capituli LausannensisOrganisation: , domini temporalis et spiritualis et tam predicte MargueretePerson: seu MargotPerson: detente quam loci eiusdem – veluti inquisitorBegriff: , servatis monitionibusBegriff: debitis precedentibus et aliis divino et humano jure requisitis, processit modo et forma subscriptis ; nobili Johanne CostabilisPerson: , castellanoBegriff: Dompni MartiniOrganisation: , parte prefatorum dominorum canonicorum capituli LausannensisOrganisation: 2, dictamKorrigiert aus: dictac dominum inquisitorem interrogata modo et forma inferius descriptis super casu heresis. Que dicit et recognovit prout sequitur.*Abkürzung, unsichere Lesung3

Et primo videlicet quod sunt viginti aut triginta anniZeitspanne: 30 Jahre quod dicta MargueretaPerson: seu MargotPerson: detenta erat ad locum appellatum en Laz Tilliz seu ou ChanozOrt: Sprachwechsel: Französisch4 ubi erat valde tristis ; et ibi invenit unum hominem vestitum nigerKorrigiert aus: nigrod et pileum etiam nigerKorrigiert aus: nigrume. Tunc ille homo dicit eidem MargueretePerson: quod erat dyabulusBegriff: et habebat nomen GabrielPerson:  : « Tu es valde tristis ! Quid habes et quo vadis ? ». Que MargueretaPerson: dicit quod nesciebat quo debebat ire. Tunc ille homo dyabulus GabrielPerson: dicit eidem [S. 474]SeitenumbruchMargotePerson:  : « Tu habes multa mala, ynmo, si tu velis michi credere, ego faciem te divitem et dabo tibi quam plurima bona ». Quequidem MargueretaPerson: seu MargotPerson: detenta dicit quod ita crederet. Tunc ille homo eidem MargueretePerson: dedit tres solidos monete SabaudieWährung: 3 Savoyer Sol ut sibi videbatur. Postea dicit eidem MargotePerson: detente : « Te opportet renuntiare Deum ». Tunc dicta MargotPerson: renuntiavit horeAuffällige Schreibung sed non corde et dicto demoni fecit homagiumBegriff: sibi osculando in culo. Et illico quod dicta MargotaPerson: fuit in domo sue habitacionis, posuit dictos tres solidosWährung: 3 Sol in sua bursa cum pluribus aliis pecuniis.*Abkürzung, unsichere Lesung

Item dicit et confessa est dicta MargotaPerson: detenta quod ipsa5, cum pluribus aliis personis quas non cognoscebat, dictus dyabulus GabrielPerson: ipsam vocavit ad syetamBegriff: seu sinagogazBegriff: loco appellato ou ChanozOrt: Sprachwechsel: Französisch ad diem jovisZeitspanne: Donnerstag de nocte hora assuetaZeitspanne: nachts. Et dicit dicta detenta quod sepe tenebant eorum sinagogaz versus martinetumBegriff: Iohannis sinagogaz edam versus Laz MollietazOrt: Sprachwechsel: Französisch et alia synagogaBegriff: 6 apud Laz GolletazOrt: Sprachwechsel: Französisch7 ac etiam una alia synagoga eundo contra Puliee PictetOrt: et una alia es CrouxOrt: 8 ; et maxime tenebant dictas synagogas die jovisZeitspanne: Donnerstag nocteZeitspanne: nachts.*Abkürzung, unsichere Lesung

Item dicit et confessa est dicta MargotaPerson: quod ipsa ibat ad dictas syetas seu synagogas supra unum baculumBegriff: album quem demomBegriff: sibi dederat ; et quando volebat ire supra dictum baculum, dicebat : « Vade ex parte dyabuli ».*Abkürzung, unsichere Lesung

[S. 475]Seitenumbruch

Item dicit et confessa est dicta MargotaPerson: quod ipsa tenebat dictum baculum ante suum lectum in suo citurnoBegriff: ubi cubabat ; et unam bustamBegriff: quam dictus dyabulus sibi tradiderat, in qua erat pussetumBegriff: 9 ad faciendum moriBegriff: personas aut animalia, et tenebat illam bustam in sua domo supra trablaleBegriff: dicti citurni ; ac etiam magister suus GabrielPerson: sibi precipiebat facere plura mala.*Abkürzung, unsichere Lesung

Item dicta MargotaPerson: dicit et confessa est quod ipsa paulo post invenit unum masculumBegriff: ante bornellumBegriff: de VillarioOrt: et posuit de dicto pusetoBegriff: , que erat in dicta busta, per supra l’aretazBegriff: Sprachwechsel: Französisch dicti masculi, qui pertinebat Glaudio JayetPerson: , de quo fuit mortuus, et sunt circa f–duorum annorum proxime lapsorumKorrigiert aus: duo anni proxime lapsi–fDatum: 1526.*Abkürzung, unsichere Lesung

Item dicit et confessa est dicta MargotaPerson: [quod]Auslassung, sinngemäss ergänztg invenerat unam equam pili nigri En MorateOrt: Sprachwechsel: Französisch10, circa unum annum proxime elapsumDatum: 1527, et posuit supra dictam equamBegriff: de puseto quem tradidit magister suus GabrielPerson: , de quo fuit mortua ante domum dicti GlaudiiPerson: .*Abkürzung, unsichere Lesung

Item dicit et confessa est dicta MargotaPerson: quod de mense maii proxime elapsiDatum: Mai 1527 posuit manum supra unum bovumKorrigiert aus: bovemBegriff: h pili albi blanchenexBegriff: cum dicto puseto, pertinenteKorrigiert aus: pertinentemi Deofilio SovajatPerson: , de quo fuit mortuus.*Abkürzung, unsichere Lesung

[S. 476]Seitenumbruch

Item dicit et confessa est dicta MargotaPerson: detenta [quod]Auslassung, sinngemäss ergänztj, circa tres aut quatuor dies antequam fuisset detentaDatum: September 1528, posuit de dicto puseto per supra l’aretazBegriff: Sprachwechsel: Französisch unius equi pili nigri, qui erat Jacobo MassotPerson: , de quo fuit mortuus.*Abkürzung, unsichere Lesung

Item dicit et confessa est dicta MargotaPerson: detenta quod magister suus GabrielPerson: sibi tradebat de dicto puseto anno quolibet semel in annoDatum: 1528, et erat rosetaKorrigiert aus: rosetok, et faciebat dictum pusetum des crapoxBegriff: Sprachwechsel: Französisch.*Abkürzung, unsichere Lesung

Item dicit et confessa est dicta MargotaPerson: quod dedit Glaudio JayetPerson: semel ad potandum, veniendo11 de LausannaOrt: , ante domum dicte MargotePerson: , de aqua, que erat infra domum, in sua capsaBegriff: in qua posuerat modicum dicti puseti ; de qua dictus GlaudiusPerson: fuit valde infirmatus.*Abkürzung, unsichere Lesung

Item dicit et confessa est dicta detenta quod, revertendo, dictam cassamBegriff: infra domum suam nectidavit, eo quod nullus caperet malum.*Abkürzung, unsichere Lesung

Item dicit et confessa est dicta detenta quod, anno proxime elapsoDatum: 1527, ivit ad domum Johannis SovajatPerson: post prandeumAuffällige Schreibung12 et invenit ante ignem suam filiam dicti JohannisPerson: et posuit de illo pusseto dicte filie et duxit ipsam in citumo dicti JohannisPerson: , de quo fuit mortua.*Abkürzung, unsichere Lesung

[S. 477]Seitenumbruch

Item dicit et confessa est dicta MargotaPerson: quod in syetaBegriff: seu synagogaz reddebat computum magistro suo GabrielPerson: de malis per ipsam factis.*Abkürzung, unsichere Lesung

Item dicit et confessa est dicta MargotaPerson: detenta quod habuit societatem magistri sui demomBegriff: GabrielPerson: in synagoga duas vices et dicit quod l–materiam quamKorrigiert aus: materia que–l exiebat de dicto magistro suo GabrielPerson: erat figidamKorrigiert aus: frigidam.*Abkürzung, unsichere Lesung

Item dicit et confessa est dicta MargotaPerson: quod ipsa invenit unum equum pili nigri ante bornellum de VillarioOrt: , veniendo de campis seu pascuis, hora vesperorumZeitspanne: abends, et posuit dicto equo de puseto per supra l’aretazBegriff: Sprachwechsel: Französisch, n–quem equumKorrigiert aus: qui equus–n pertinebat Anthonio BarrauxPerson: , de quo fuit mortuus o–anni proxime elapsiKorrigiert aus: anno proxime elapso–oDatum: 1527.*Abkürzung, unsichere Lesung

Item dicit et confessa est dicta MargotaPerson: detenta quod sunt circa tres anniDatum: 1525 quod ipsa venit in domo dicti Anthonii BarrauxPerson:  ; et erat filiamKorrigiert aus: filiap dicti AnthoniiPerson: in suo briezBegriff: Sprachwechsel: Französisch, in quo posuit de dicto puseto per supra laz forsalazBegriff: Sprachwechsel: Französisch dicte filie ; et illico, infra tres aut quatuor diesZeitspanne: 4 Tage, fuit q13 ab humanis decessa.*Abkürzung, unsichere Lesung

Item dicit et confessa est dicta MargotaPerson: , circa quatuor aut quinque annorumKorrigiert aus: annosrZeitspanne: 5 Jahre, [quod]Auslassung, sinngemäss ergänzts venit ad domum Jacobi MassotPerson: et dedit filio dicti JacobiPerson: de dicto puseto, de quo ab humanis decessit.*Abkürzung, unsichere Lesung

[S. 478]Seitenumbruch

Item dicit et confessa est dicta MargueretaPerson: quod anno presentiDatum: 1528 dedit avenam ante suam domum, in qua avena posuerat de dicto puseto, cuiusdamKorrigiert aus: cuidamt prime bestieBegriff: vocate porchezBegriff: Sprachwechsel: Französisch, que erat es ChambezPerson: , de quo fuit mortua.*Abkürzung, unsichere Lesung

u–Item14 dicit et confessa est dicta MargueretaPerson: quod venit ipsa heresKorrigiert aus: heresisv propter quemdam errorem quem habebat cum filia eius filie de FeysOrt: de domo DavidPerson: 15.

Item dicit et confessa est dicta MargueretaPerson: detenta quod post dictamKorrigiert aus: dictumw errorem octo dierum magister suus dicte MargueretePerson: GabrielPerson: venit En Laz Tilliz ouz ChanozOrt: Sprachwechsel: Französisch, in quo loco reperit dictam MargotamPerson: et petiit si vellet sibi dare aliquid. Et tunc ipsa MargueretaPerson: sibi dedit unum vitulum de suis.–u

Item dicit et confessa est dicta MargueretaPerson: quod de omnibus malis suprascriptis per ipsam factis, numquam nullo tempore fecit confessionem.*Abkürzung, unsichere Lesung

Item dicit et confessa est dicta detenta quod Glaudius JayetPerson: eidem dixit quod ipsa erat heresKorrigiert aus: heresisx et fuerunt in litigio, sed ipsa MargueretaPerson: concordavit cum ipso ad unum bichetum bladiVolumenmass: 1 Mass Weizen, eo quod ipse Glaudius JayetPerson: dimicteret dormire causam.*Abkürzung, unsichere Lesung

[S. 479]Seitenumbruch

Item dicit et confessa est dicta MargueretaPerson: detenta quod non est nisi dymidium annum quod ipsa stetit in synagoga.*Abkürzung, unsichere Lesung

Conclusus est processus suprascriptumKorrigiert aus: suprascriptusy die sabati ante festum Sancti MichaelisPerson: anno Domini millesimo quingentesimo vigesimo octavoOriginaldatierung: 26.9.1528.

[Unterschrift:] Aymo de VanePerson: Notarzeichen

28 septembre 1528

Die lune ante festum Sancti MichaelisPerson: anno quo supraOriginaldatierung: 28.9.1528, fuit adducta prenominata MargueretaPerson: coram prefato domino castellano, super pontem dicti castri Dompni MartiniAusstellungsort: , in judicio pro tribunali sedente, narratisque et lectis coram populo nonnullis articulis heresis, supra in presenti processu descriptis et per dictam delatam confessatis, et interrogata16 iterum dicta MargueretaPerson: delata si illa essent vera ; que illa recognovit et confessa fuit esse vera.
Quibus confessatis, prefatus dominus castellanus dictam delatam retrahi fecit a curia ad ponendum casum in cognitionem ; a curia remotam17, petitam per dictum dominum castellanum dictam MargueretamPerson: dictis reverendis dominis capituli adjudicari in corpore et bonis ; cognitum fuit in dictam curiam concorditer per Glaudium GuyotPerson: , Johannem BarrauxPerson: , Johannem CruschoPerson: , Petrum MarguetPerson: , Petrum DiserensPerson: , [S. 480]SeitenumbruchGirardum JaquierPerson: , Glaudium PilletPerson: , Roletum GarymPerson: , Jacobum GillieronPerson: , necnon Jacobum MassotPerson: , Anthonium BarrauxPerson: , Deumfilium SovajatPerson: , parrochie Dompni MartiniOrt: , pluresque alios probos homines cum dicto castellano in curia premissa concorditer quod dicta MargueretaPerson: delata, adtentis heresitatibus et malefactis per ipsam confessatis, erat dominis predictis in corpore et bonis adjudicandam et ipsam adjudicabant, ita et taliter quod corpus eius deberet duxiKorrigiert aus: duciz a loco curie usque ad locum ubi consuetum est fieri executio malefactorum et ibi debere super foco uriri et conbulsi, videlicet quod corpus eius in cineribus devenerit.
Quam cognitionem sic factam dictaque MargueretaPerson: ad curiam vocatam et adductam18, dictus dominus castellanus dictam cognitionem reportavit illamque tradidit magistro PetroPerson: , lanisteBegriff: LausannensiOrt: , ad executandam. Qui lanistamKorrigiert aus: lanistaaa eandemAuffällige Schreibung delatam ad locum solitum fieri tales cognitiones in castellania Dompni MartiniOrt: transducit dictumque corpus predicte MargueretePerson: uri fecit ut supra cognitum est.
De quibus premissis, prefatus castellanus per me notarium subscriptum sibi fieri petiit litteram testimonialem, quam sibi de cognitione quorum supra sibi concessi et tradidi. Presentibus quibus supra. Datum et actum ut supraOriginaldatierung: 28.9.1528.

Originale.
[Unterschrift:] Aymo de Vane Person: Notarzeichen

[S. 481]Seitenumbruch

[S. 482]Seitenumbruch

[S. 483]Seitenumbruch19

[S. 469]Seitenumbruch

Inventaire des biens de Margot Rollier, 1er octobre 1528, Villars-Tiercelin 20

[Registraturvermerk am linken Rand von Hand des 20. Jh.:] 1528Datum: 1528

Sequitur bonorum inventarium quondam MargaretePerson: relicte Johannis RolierPerson: .

Et primo domus cum pertinentiis Suis, sita in villagio Villarii TiercelliniOrt: cum ortoKorrigiert aus: hortoab retro contiguo iuxta suos limites.

Item gerbe bladi tam frumenti quam siliginis circa tercentumVolumenmass: 300 Garben Weizen.

Item ordei octo vel novem gerbeVolumenmass: 9 Garben Gerste.

Item avene gerbe duocentumVolumenmass: 200 Garben Hafer.

Item unus currus pisorumUngefähres Mass/Gewicht: 2 Wagen Erbsen pauci valoris.

Item decemocto cumrs feniUngefähres Mass/Gewicht: 18 Wagen Heu.

Item duodecim pose investiteBegriff: bladoFlächenmass: 12 Jucharten scilicet novem bladi messelliBegriff: Flächenmass: 9 Jucharten et tres frumentiFlächenmass: 3 Jucharten .

Item duodecim poseFlächenmass: 12 Jucharten de freytitBegriff: Sprachwechsel: Französisch galiceBegriff: ad seminandam avenam.

Item undecim poseFlächenmass: 11 Jucharten semoralisBegriff: .

Item quindecim falcateFlächenmass: 15 fauchées (Mahd) tam prati quam clausiBegriff: .

Item una ochiaBegriff: canapisBegriff: et unus alius ortusKorrigiert aus: hortusac.

Item nemoris viginti poseFlächenmass: 20 Jucharten vel circa.

Item octo equi tam parvi quam magni, inclusisBegriff: jumentis.

Item unus bos et quatuor masculi. Item quinque vaccheBegriff: lactive.

[S. 470]Seitenumbruch

Item duo parvi vituliBegriff: anni presentis.

Item quinque capreBegriff: lacticine.

Item una ovisBegriff: cum agnoBegriff: suo.

Item quatuor porciBegriff: magni et una porca ducens quinque nascentes.

Item quinque oceBegriff: et una duodena gallinarumBegriff: cum gallo.

Item duo currusUngefähres Mass/Gewicht: 2 Wagen nemoris et sex ingyniBegriff: Sprachwechsel: Französisch galice.

Item una carrieta munita suis necesariis et una erseyrBegriff: de ferSprachwechsel: Französisch.

Item duo iuga ad intergendos boves ; una falcaBegriff: cum le enchapplozBegriff: Sprachwechsel: Französisch.

Item tres secures tam parve quam magne et una degleriaBegriff: .

Item quatuor terebraBegriff: tam parva quam magna et unum exchanprozBegriff: Sprachwechsel: Französisch.

Item una solletaBegriff: et una villis ressiaBegriff: .

Item unus parvus cultellus pariouxBegriff: Sprachwechsel: Französisch.

Item culcitraBegriff: et pulvinarBegriff: unum cum uno villi cohopertorioBegriff: .

Item duodecim lintheaminaBegriff: pauci valoris ; unum mantilleBegriff: .

[S. 471]Seitenumbruch

Item una pesiaBegriff: grosse lane ovis.

ltem canapisBegriff: una duodena.

Item duo potiBegriff: metalli, unus magnus et unus parvus.

Item una carderiaBegriff: tenoris unius situleBegriff: cum dimidia ; due patelle pendentesBegriff: , quarum una est pauci valoris.

Item una patella friseriaBegriff: , unus pochonBegriff: et una echomeriaBegriff: .

Item una plvisKorrigiert aus: pelvisBegriff: ad pauci valoris.

Item duo situli ; media duodeKorrigiert aus: duodenaae discorumBegriff: nemoris, et scutelleBegriff: nemoris octo, sinsoriorum octo et totidem de greletBegriff: Sprachwechsel: Französisch.

Item una scutella magna ad laccesBegriff: .

Item una mensa cum le trabichetBegriff: Sprachwechsel: Französisch et scanoBegriff: .

Item una duodena caseorum.

Item quatuor poti butiri.

Item duo poti stanni, de quibus unus est villis et pauci valoris.

Item orreumBegriff: ante domum.

Item due benne apiumBegriff: .
Que bona predesignata mobilia et et immobilia idem JordanusPerson: 21 [S. 472]Seitenumbruchpromisit juramento suo etcAbkürzung., et super obligatione bonorum suorum etcAbkürzung., bene et decenter custodire necnon reverendis dominis de capitulo venerabilis ecclesie cathedralis Beate Marie LausannensisOrt: bonum et ydoneum computum reddere dum et quando per eosdem fuerit evocatus, cum dampnis etcAbkürzung., reddereIn der Vorlage: r etcAbkürzung., fiat etcAbkürzung.
Datum et actum die jovis post festum Beati MichaelisPerson: archangelliOriginaldatierung: 1.10.1528 in dicto loco Villarii TiercelliniAusstellungsort: , anno Domini millesimo quingentesimo vigesimo octavoOriginaldatierung: 1.1.1528 – 31.12.1528.

[Unterschrift:] Benedictus de PlatheaPerson: Notarzeichen

Anmerkungen

  1. Korrigiert aus: mancipate.
  2. Korrigiert aus: et detente.
  3. Korrigiert aus: dicta.
  4. Korrigiert aus: nigro.
  5. Korrigiert aus: nigrum.
  6. Korrigiert aus: duo anni proxime lapsi.
  7. Auslassung, sinngemäss ergänzt.
  8. Korrigiert aus: bovemBegriff: .
  9. Korrigiert aus: pertinentem.
  10. Auslassung, sinngemäss ergänzt.
  11. Korrigiert aus: roseto.
  12. Korrigiert aus: materia que.
  13. Korrigiert aus: frigida.
  14. Korrigiert aus: qui equus.
  15. Korrigiert aus: anno proxime elapso.
  16. Korrigiert aus: filia.
  17. Streichung durch einfache Durchstreichung: mortua est.
  18. Korrigiert aus: annos.
  19. Auslassung, sinngemäss ergänzt.
  20. Korrigiert aus: cuidam.
  21. Streichung durch gekreuzte Linien.
  22. Korrigiert aus: heresis.
  23. Korrigiert aus: dictum.
  24. Korrigiert aus: heresis.
  25. Korrigiert aus: suprascriptus.
  26. Korrigiert aus: duci.
  27. Korrigiert aus: lanista.
  28. Korrigiert aus: horto.
  29. Korrigiert aus: hortus.
  30. Korrigiert aus: pelvisBegriff: .
  31. Korrigiert aus: duodena.
  1. Cet intitulé figure à la page 484 du registre, les pages 481–483 étant restées blanches. Avant la reliure, la page 484 était la dernière du cahier contenant la procédure ; l’intitulé, une fois le cahier plié, permettait de connaître rapidement le contenu d’une pièce.
  2. Il manque « presente » ou un terme équivalent, le châtelain représentant le Chapitre lors de l’interrogatoire.
  3. L’(*) signale le paraphe que le notaire appose à la fin de chaque paragraphe ou aveu.
  4. Ce lieu n’a pas pu être identifié. Littéralement ce lieu-dit ce situe « sous le Tilleul » ou « sous le Chêne ».
  5. « Ipsa » n’a ici aucune valeur grammaticale puisqu’il y a un changement de sujet en cours de phrase, « dictus dyabulus Gabriel » devenant le sujet de « vocavit ».
  6. Le notaire utilise d’abord la forme en langue vulgaire « synagogazBegriff:  », puis la forme latine. Plus loin, la forme vulgaire est à nouveau utilisée.
  7. Peut-être GilletteOrt: , tout près ou Les GolettesOrt: , dans la seigneurie de Rue.
  8. Ce lieu n’a pas pu être identifié.
  9. Le notaire n’est pas au claire sur le genre à attribuer à « pussetum ». Il hésite également entre les formes « pussetumBegriff:  » et « pusetumBegriff:  ».
  10. Ce lieu n’a pas pu être identifié.
  11. On attendrait plutôt « venienti » ; c’est probablement ClaudePerson: qui vient de LausanneOrt: .
  12. La même forme est utilisée pour « prandium » dans le procès de Françoise GilliéronPerson: (cf. lignes 91, 112 et 114).
  13. Le notaire différencie cette fois les meurtres de personnes de ceux d’animaux.
  14. Les deux aveux qui suivent, concernant l’initiation de MargotPerson: , n’ont pas abouti et sont cancellés dans le texte. On peut remarquer en outre que le notaire n’y a pas apposé son paraphe.
  15. Cette personne n’a pas pu être identifée.
  16. « Interrogata » dépend de fuit six lignes plus haut.
  17. La construction de ce passage est difficilement compréhensible. Dans la sentence contre Jeannette VincentPerson: , un ablatif absolu était utilisé. Peut-être « remotam » et « petitam » sont-ils les sujets d’une proposition infinitive dont le verbe est « adiudicari » et qui serait introduite par la phrase précédente « ad ponendum in cognitionem ». Comme dans le procès VincentPerson: , il s’agit d’une sentence en deux temps : le châtelain demande d’abord que MargotPerson: soit adjugée au Chapitre ; ensuite le jugement est rendu par la cour avec le châtelain (cf. procès de Jeannette VincentPerson: ).
  18. Le notaire utilise une sorte d’ablatif absolu à l’accusatif qui aurait mal tourné à cause de la fonction d’objet qu’il a par la suite.
  19. La page 484, dernière page du cahier, est positionée en page de titre.
  20. Cet inventaire de biens a été relié par erreur avant le procès (p. 469–472), alors qu’il est levé après l’exécution de l’accusée.
  21. Il s’agit, peut-être, de Jordan RollierPerson: , le fils de MargotPerson: et de JeanPerson: .