check_box_outline_blank zoom_in zoom_out
SDS VD D 1 31-1

Les sources du droit suisse, XIXe partie : Les sources du droit du canton de Vaud, D. Répression de la sorcellerie en Pays de Vaud (XVe–XVIIe siècles), Tome 1 : le registre Ac 29 des ACV, von Pau Castell Granados, Gwendolin Ortega und Martine Ostorero

Zitation: SDS VD D 1 31-1

Lizenz: CC BY-NC-SA

Publication de la sentence du procès de sorcellerie intenté contre Margot Rolier, de Villars-Tiercelin, et inventaire de ses biens

1528 September 26 – Oktober 1. Château de Dommartin; Villars-Tiercelin

Margot Rolier, veuve de Jean Rolier de Villars-Tiercelin, est jugée pour crime de sorcellerie au cours d’un procès présidé par le châtelain de Dommartin Jean Costable et conduit par le chanoine François Cabaret, agissant en tant qu’inquisiteur au nom du Chapitre cathédral de Lausanne. Le procès se termine le 26 septembre 1528. Le 28 septembre 1528, Margot comparait devant la cour sur le pont du château de Dommartin, en présence du peuple, pour entendre la lecture des articles de sa confession, qu’elle ratifie une dernière fois. Le châtelain communique ensuite sa décision de condamner à mort l’accusée et de lui confisquer les biens, et demande la connaissance (« cognitio ») des jurés et prud’hommes de la cour de Dommartin. Ceux-ci accèdent à la demande d’amener l’accusée au bûcher, ce qui est exécuté immédiatement par le bourreau. Pour finir, le châtelain demande au notaire Aymon de Vallone de rédiger une lettre testimoniale de l’exécution. Trois jours plus tard, le 1er octobre 1528, l’inventaire des biens de la défunte est dressé à Villars-Tiercelin, et [son fils] Jordan s’engage à les garder et à les mettre à disposition des seigneurs du Chapitre.

Les procès de Claude Rolier (SDS VD D 1 26-1 : ACV, Ac 29, p. 443–454), Margot Rolier (SDS VD D 1 31-1 : ACV, Ac 29, p. 469–484), Françoise Gilliéron (SDS VD D 1 30-1 : ACV, Ac 29, p. 485–492) et Jeannette Vincent (SDS-VD-D_2-39-1 : ACV, Bh 10/3) font partie d’une nouvelle chasse aux sorciers menée à Dommartin, dans les terres du Chapitre cathédral de Lausanne, au cours des années 1520.

L’acte d’exécution de la sentence de Margot Rolier occupe les pages 473 à 484 du registre Ac 29 ; les pages 481 à 483 ont été laissées en blanc. Le dos du cahier (p. 484) contient l’intitulé de la pièce. Il s’agit de l’acte original rédigé par Aymon de Vallone, notaire de Lausanne, qui authentifie le document et valide aussi la copie des articles de la confession à l’aide de son signet.

L’inventaire des biens de Margot Rolier occupe les pages 469 à 472 du registre Ac 29 ; il est donc placé juste avant l’acte d’exécution de la sentence (p. 473–484). Le notaire Benoît de Platea, commissaire aux extentes du Chapitre, authentifie l’inventaire à l’aide de son signet.

Editionstext


Processus MargaretePerson:
relicte Johannis RolyerPerson: super
crimine heresisBegriff: .
Rechtssbündig


1528,Originaldatierung: 1.1.1528 – 31.12.1528
Dompni MartiniOrt: 1
Rechtssbündig
[S. 473]Seitenumbruch

Sequitur processus et confessio MargueretePerson:
seu MargotPerson: , relicte quondam Johannis
Rolier
Person:
de Villario TiercellyniOrt: , parrochie Dompni
Martini
Ort:
, in carceribus reverendorum et venerabilium
dominorum canonicorumBegriff: cathedralis ecclesie Beate
Marie Virginis Lausannensis
Ort:
, in castro ipsorum
Dompni MartiniAusstellungsort: nullius dyosesisAuffällige Schreibung, mancipatamKorrigiert: mancipatea
b–et detentamKorrigiert: et detente–b de et pro crimine heresis. Super
quo casu et in cuius personam, realiter venerabilis
dominus Franciscus CabaretiPerson: , regularis canonicus
Sancti Marii LausannensisOrganisation: , – ad requisitionem et
instantiam prefati venerabilis capituli LausannensisOrganisation: ,
domini temporalis et spiritualis et tam predicte
MargueretePerson: seu MargotPerson: detente quam loci
eiusdem – veluti inquisitorBegriff: , servatis monitionibusBegriff:
debitis precedentibus et aliis divino et humano
jure requisitis, processit modo et forma
subscriptis ; nobili Johanne CostabilisPerson: ,
castellanoBegriff: Dompni MartiniOrganisation: , parte prefatorum
dominorum canonicorum capituli LausannensisOrganisation: 2, dictamKorrigiert: dictac
dominum inquisitorem interrogata modo et
forma inferius descriptis super casu heresis.
Que dicit et recognovit prout sequitur.*Abkürzung, unsichere Lesung3

Et primo videlicet quod sunt viginti aut
triginta anni
Zeitspanne: 30 Jahre
quod dicta MargueretaPerson:
seu MargotPerson: detenta erat ad locum
appellatum en Laz Tilliz seu ou ChanozOrt: Sprachwechsel: Französisch4
ubi erat valde tristis ; et ibi invenit
unum hominem vestitum nigerKorrigiert: nigrod et pileum etiam
nigerKorrigiert: nigrume. Tunc ille homo dicit eidem MargueretePerson:
quod erat dyabulusBegriff: et habebat nomen
GabrielPerson:  : « Tu es valde tristis ! Quid habes
et quo vadis ? »
. Que MargueretaPerson: dicit
quod nesciebat quo debebat ire. Tunc ille
homo dyabulus GabrielPerson: dicit eidem
[S. 474]SeitenumbruchMargotePerson:  : « Tu habes multa mala, ynmo,
si tu velis michi credere, ego faciem te
divitem et dabo tibi quam plurima bona »
.
Quequidem MargueretaPerson: seu MargotPerson: detenta
dicit quod ita crederet. Tunc ille homo eidem
MargueretePerson: dedit tres solidos monete
Sabaudie
Währung: 3 Savoyer Sol
ut sibi videbatur. Postea dicit
eidem MargotePerson: detente : « Te opportet renuntiare
Deum »
. Tunc dicta MargotPerson: renuntiavit horeAuffällige Schreibung
sed non corde et dicto demoni fecit homagiumBegriff:
sibi osculando in culo. Et illico quod dicta
MargotaPerson: fuit in domo sue habitacionis,
posuit dictos tres solidosWährung: 3 Sol in sua bursa
cum pluribus aliis pecuniis.*Abkürzung, unsichere Lesung

Item dicit et confessa est dicta MargotaPerson:
detenta quod ipsa5, cum pluribus aliis personis
quas non cognoscebat, dictus dyabulus GabrielPerson:
ipsam vocavit ad syetamBegriff: seu sinagogazBegriff:
loco appellato ou ChanozOrt: Sprachwechsel: Französisch ad diem jovisZeitspanne: Donnerstag
de nocte hora assuetaZeitspanne: nachts. Et dicit dicta detenta
quod sepe tenebant eorum sinagogaz versus
martinetumBegriff: Iohannis sinagogaz edam versus
Laz MollietazOrt: Sprachwechsel: Französisch et alia synagogaBegriff: 6 apud
Laz GolletazOrt: Sprachwechsel: Französisch7 ac etiam una alia
synagoga eundo contra Puliee PictetOrt: et
una alia es CrouxOrt: 8 ; et maxime
tenebant dictas synagogas die jovisZeitspanne: Donnerstag nocteZeitspanne: nachts.*Abkürzung, unsichere Lesung

Item dicit et confessa est dicta MargotaPerson:
quod ipsa ibat ad dictas syetas seu
synagogas supra unum baculumBegriff: album
quem demomBegriff: sibi dederat ; et quando
volebat ire supra dictum baculum, dicebat :
« Vade ex parte dyabuli ».*Abkürzung, unsichere Lesung
[S. 475]Seitenumbruch

Item dicit et confessa est dicta MargotaPerson:
quod ipsa tenebat dictum baculum ante suum
lectum in suo citurnoBegriff: ubi cubabat ; et
unam bustamBegriff: quam dictus dyabulus sibi
tradiderat, in qua erat pussetumBegriff: 9 ad
faciendum moriBegriff: personas aut animalia,
et tenebat illam bustam in sua
domo supra trablaleBegriff: dicti citurni ; ac
etiam magister suus GabrielPerson: sibi
precipiebat facere plura mala.*Abkürzung, unsichere Lesung

Item dicta MargotaPerson: dicit et confessa est
quod ipsa paulo post invenit unum masculumBegriff:
ante bornellumBegriff: de VillarioOrt: et posuit de
dicto pusetoBegriff: , que erat in dicta busta, per
supra l’aretazBegriff: Sprachwechsel: Französisch dicti masculi, qui pertinebat
Glaudio JayetPerson: , de quo fuit mortuus, et
sunt circa f–duorum annorum proxime lapsorumKorrigiert: duo anni proxime lapsi–fDatum: 1526.*Abkürzung, unsichere Lesung

Item dicit et confessa est dicta MargotaPerson:
[quod]Auslassung, sinngemäss ergänztg invenerat unam equam pili nigri En
Morate
Ort:
Sprachwechsel: Französisch
10, circa unum annum proxime elapsumDatum: 1527, et
posuit supra dictam equamBegriff: de puseto
quem tradidit magister suus GabrielPerson: ,
de quo fuit mortua ante domum dicti GlaudiiPerson: .*Abkürzung, unsichere Lesung

Item dicit et confessa est dicta MargotaPerson:
quod de mense maii proxime elapsiDatum: Mai 1527 posuit manum
supra unum bovumKorrigiert: bovemBegriff: h pili albi blanchenexBegriff:
cum dicto puseto, pertinenteKorrigiert: pertinentemi Deofilio SovajatPerson: ,
de quo fuit mortuus.*Abkürzung, unsichere Lesung
[S. 476]Seitenumbruch

Item dicit et confessa est dicta MargotaPerson:
detenta [quod]Auslassung, sinngemäss ergänztj, circa tres aut quatuor dies
antequam fuisset detenta
Datum: September 1528
, posuit de dicto
puseto per supra l’aretazBegriff: Sprachwechsel: Französisch unius equi pili
nigri, qui erat Jacobo MassotPerson: , de quo
fuit mortuus.*Abkürzung, unsichere Lesung

Item dicit et confessa est dicta MargotaPerson:
detenta quod magister suus GabrielPerson: sibi
tradebat de dicto puseto anno quolibet
semel in anno
Datum: 1528
, et erat rosetaKorrigiert: rosetok, et faciebat
dictum pusetum des crapoxBegriff: Sprachwechsel: Französisch.*Abkürzung, unsichere Lesung

Item dicit et confessa est dicta MargotaPerson:
quod dedit Glaudio JayetPerson: semel ad potandum,
veniendo11 de LausannaOrt: , ante domum
dicte MargotePerson: , de aqua, que erat infra
domum, in sua capsaBegriff: in qua posuerat
modicum dicti puseti ; de qua dictus GlaudiusPerson:
fuit valde infirmatus.*Abkürzung, unsichere Lesung

Item dicit et confessa est dicta detenta
quod, revertendo, dictam cassamBegriff: infra
domum suam nectidavit, eo quod nullus
caperet malum.*Abkürzung, unsichere Lesung

Item dicit et confessa est dicta detenta
quod, anno proxime elapsoDatum: 1527, ivit ad domum
Johannis SovajatPerson: post prandeumAuffällige Schreibung12 et
invenit ante ignem suam filiam dicti JohannisPerson:
et posuit de illo pusseto dicte filie
et duxit ipsam in citumo dicti JohannisPerson: ,
de quo fuit mortua.*Abkürzung, unsichere Lesung
[S. 477]Seitenumbruch

Item dicit et confessa est dicta MargotaPerson:
quod in syetaBegriff: seu synagogaz reddebat
computum magistro suo GabrielPerson: de malis
per ipsam factis.*Abkürzung, unsichere Lesung

Item dicit et confessa est dicta MargotaPerson:
detenta quod habuit societatem magistri
sui demomBegriff: GabrielPerson: in synagoga duas
vices et dicit quod l–materiam quamKorrigiert: materia que–l exiebat
de dicto magistro suo GabrielPerson: erat
figidamKorrigiert: frigidam.*Abkürzung, unsichere Lesung

Item dicit et confessa est dicta MargotaPerson:
quod ipsa invenit unum equum pili nigri
ante bornellum de VillarioOrt: , veniendo de
campis seu pascuis, hora vesperorumZeitspanne: abends, et
posuit dicto equo de puseto per supra
l’aretazBegriff: Sprachwechsel: Französisch, n–quem equumKorrigiert: qui equus–n pertinebat Anthonio
Barraux
Person:
, de quo fuit mortuus o–anni proxime elapsiKorrigiert: anno
proxime elapso
–o
Datum: 1527
.*Abkürzung, unsichere Lesung

Item dicit et confessa est dicta MargotaPerson:
detenta quod sunt circa tres anniDatum: 1525 quod ipsa
venit in domo dicti Anthonii BarrauxPerson:  ;
et erat filiamKorrigiert: filiap dicti AnthoniiPerson: in suo
briezBegriff: Sprachwechsel: Französisch, in quo posuit de dicto puseto per
supra laz forsalazBegriff: Sprachwechsel: Französisch dicte filie ; et illico,
infra tres aut quatuor diesZeitspanne: 4 Tage, fuit
q13 ab humanis decessa.*Abkürzung, unsichere Lesung

Item dicit et confessa est dicta MargotaPerson: ,
circa quatuor aut quinque annorumKorrigiert: annosrZeitspanne: 5 Jahre, [quod]Auslassung, sinngemäss ergänzts venit
ad domum Jacobi MassotPerson: et dedit filio
dicti JacobiPerson: de dicto puseto, de quo ab
humanis decessit.*Abkürzung, unsichere Lesung
[S. 478]Seitenumbruch

Item dicit et confessa est dicta
MargueretaPerson: quod anno presentiDatum: 1528 dedit
avenam ante suam domum, in qua avena
posuerat de dicto puseto, cuiusdamKorrigiert: cuidamt
prime bestieBegriff: vocate porchezBegriff: Sprachwechsel: Französisch, que
erat es ChambezPerson: , de quo fuit mortua.*Abkürzung, unsichere Lesung

u–Item14 dicit et confessa est dicta MargueretaPerson:
quod venit ipsa heresKorrigiert: heresisv propter quemdam
errorem quem habebat cum filia eius
filie de FeysOrt: de domo DavidPerson: 15.

Item dicit et confessa est dicta MargueretaPerson:
detenta quod post dictamKorrigiert: dictumw errorem octo
dierum magister suus dicte MargueretePerson:
GabrielPerson: venit En Laz Tilliz ouz ChanozOrt: Sprachwechsel: Französisch,
in quo loco reperit dictam MargotamPerson:
et petiit si vellet sibi dare aliquid.
Et tunc ipsa MargueretaPerson: sibi dedit
unum vitulum de suis.–u

Item dicit et confessa est dicta MargueretaPerson:
quod de omnibus malis suprascriptis
per ipsam factis, numquam nullo tempore
fecit confessionem.*Abkürzung, unsichere Lesung

Item dicit et confessa est dicta detenta
quod Glaudius JayetPerson: eidem dixit quod ipsa
erat heresKorrigiert: heresisx et fuerunt in litigio, sed ipsa
MargueretaPerson: concordavit cum ipso ad unum
bichetum bladi
Volumenmass: 1 Mass Weizen
, eo quod ipse Glaudius JayetPerson:
dimicteret dormire causam.*Abkürzung, unsichere Lesung
[S. 479]Seitenumbruch

Item dicit et confessa est dicta MargueretaPerson:
detenta quod non est nisi dymidium annum quod
ipsa stetit in synagoga.*Abkürzung, unsichere Lesung

Conclusus est processus suprascriptumKorrigiert: suprascriptusy die sabati
ante festum Sancti MichaelisPerson: anno Domini
millesimo quingentesimo vigesimo octavo
Originaldatierung: 26.9.1528
.
[Unterschrift:]
Aymo de VanePerson: Notarzeichen

Die lune ante festum Sancti MichaelisPerson: anno
quo supra
Originaldatierung: 28.9.1528
, fuit adducta prenominata MargueretaPerson:
coram prefato domino castellano, super pontem dicti
castri Dompni MartiniAusstellungsort: , in judicio pro tribunali
sedente, narratisque et lectis coram populo
nonnullis articulis heresis, supra in presenti
processu descriptis et per dictam delatam confessatis,
et interrogata16 iterum dicta MargueretaPerson: delata
si illa essent vera ; que illa recognovit et
confessa fuit esse vera.
Quibus confessatis, prefatus
dominus castellanus dictam delatam retrahi
fecit a curia ad ponendum casum in cognitionem ;
a curia remotam17, petitam per dictum dominum
castellanum dictam MargueretamPerson: dictis
reverendis dominis capituli adjudicari in corpore et bonis ;
cognitum fuit in dictam curiam concorditer per
Glaudium GuyotPerson: , Johannem BarrauxPerson: , Johannem
Cruscho
Person:
, Petrum MarguetPerson: , Petrum DiserensPerson: ,
[S. 480]SeitenumbruchGirardum JaquierPerson: , Glaudium PilletPerson: , Roletum
Garym
Person:
, Jacobum GillieronPerson: , necnon Jacobum
Massot
Person:
, Anthonium BarrauxPerson: , Deumfilium SovajatPerson: ,
parrochie Dompni MartiniOrt: , pluresque alios probos
homines cum dicto castellano in curia premissa
concorditer quod dicta MargueretaPerson: delata,
adtentis heresitatibus et malefactis per
ipsam confessatis, erat dominis predictis in corpore
et bonis adjudicandam et ipsam adjudicabant,
ita et taliter quod corpus eius deberet duxiKorrigiert: duciz
a loco curie usque ad locum ubi consuetum est fieri
executio malefactorum et ibi debere super
foco uriri et conbulsi, videlicet quod corpus eius in
cineribus devenerit.
Quam cognitionem sic
factam dictaque MargueretaPerson: ad curiam vocatam
et adductam18, dictus dominus castellanus dictam
cognitionem reportavit illamque tradidit
magistro PetroPerson: , lanisteBegriff: LausannensiOrt: , ad executandam.
Qui lanistamKorrigiert: lanistaaa eandemAuffällige Schreibung delatam ad locum solitum
fieri tales cognitiones in castellania
Dompni MartiniOrt: transducit dictumque corpus predicte
MargueretePerson: uri fecit ut supra cognitum est.

De quibus premissis, prefatus castellanus per
me notarium subscriptum sibi fieri petiit
litteram testimonialem, quam sibi de cognitione
quorum supra sibi concessi et tradidi.
Presentibus quibus supra. Datum et actum
ut supra
Originaldatierung: 28.9.1528
.

Originale.
[Unterschrift:] Aymo de Vane Person: Notarzeichen
[S. 481]Seitenumbruch
[S. 482]Seitenumbruch
[S. 483]Seitenumbruch19
[S. 469]Seitenumbruch
[Registraturvermerk am linken Rand von Hand des 20. Jh.:] 1528Datum: 1528


Sequitur bonorum inventarium
quondam MargaretePerson: relicte Johannis RolierPerson: .


Et primo domus cum pertinentiis
Suis, sita in villagio Villarii TiercelliniOrt:
cum ortoKorrigiert: hortoab retro contiguo iuxta suos
limites.

Item gerbe bladi tam frumenti quam siliginis
circa tercentum
Volumenmass: 300 Garben Weizen
.

Item ordei octo vel novem gerbeVolumenmass: 9 Garben Gerste.

Item avene gerbe duocentumVolumenmass: 200 Garben Hafer.

Item unus currus pisorumUngefähres Mass/Gewicht: 2 Wagen Erbsen pauci valoris.

Item decemocto cumrs feniUngefähres Mass/Gewicht: 18 Wagen Heu.

Item duodecim pose investiteBegriff: bladoFlächenmass: 12 Jucharten scilicet
novem bladi messelliBegriff: Flächenmass: 9 Jucharten et tres frumentiFlächenmass: 3 Jucharten .

Item duodecim poseFlächenmass: 12 Jucharten de freytitBegriff: Sprachwechsel: Französisch galiceBegriff:
ad seminandam avenam.

Item undecim poseFlächenmass: 11 Jucharten semoralisBegriff: .

Item quindecim falcateFlächenmass: 15 fauchées (Mahd) tam prati quam clausiBegriff: .

Item una ochiaBegriff: canapisBegriff: et unus alius
ortusKorrigiert: hortusac.

Item nemoris viginti poseFlächenmass: 20 Jucharten vel circa.

Item octo equi tam parvi quam magni, inclusisBegriff:
jumentis.

Item unus bos et quatuor masculi.
Item quinque vaccheBegriff: lactive.
[S. 470]Seitenumbruch

Item duo parvi vituliBegriff: anni presentis.

Item quinque capreBegriff: lacticine.

Item una ovisBegriff: cum agnoBegriff: suo.

Item quatuor porciBegriff: magni et una porca
ducens quinque nascentes.

Item quinque oceBegriff: et una duodena
gallinarumBegriff: cum gallo.

Item duo currusUngefähres Mass/Gewicht: 2 Wagen nemoris et sex
ingyniBegriff: Sprachwechsel: Französisch galice.

Item una carrieta munita suis
necesariis et una erseyrBegriff: de ferSprachwechsel: Französisch.

Item duo iuga ad intergendos boves ;
una falcaBegriff: cum le enchapplozBegriff: Sprachwechsel: Französisch.

Item tres secures tam parve quam magne
et una degleriaBegriff: .

Item quatuor terebraBegriff: tam parva quam magna
et unum exchanprozBegriff: Sprachwechsel: Französisch.

Item una solletaBegriff: et una villis ressiaBegriff: .

Item unus parvus cultellus pariouxBegriff: Sprachwechsel: Französisch.

Item culcitraBegriff: et pulvinarBegriff: unum cum uno
villi cohopertorioBegriff: .

Item duodecim lintheaminaBegriff: pauci
valoris ; unum mantilleBegriff: .
[S. 471]Seitenumbruch

Item una pesiaBegriff: grosse lane ovis.

ltem canapisBegriff: una duodena.

Item duo potiBegriff: metalli, unus magnus
et unus parvus.

Item una carderiaBegriff: tenoris unius
situleBegriff: cum dimidia ; due patelle
pendentes
Begriff:
, quarum una est pauci
valoris.

Item una patella friseriaBegriff: ,
unus pochonBegriff: et una echomeriaBegriff: .

Item una plvisKorrigiert: pelvisBegriff: ad pauci valoris.

Item duo situli ; media duodeKorrigiert: duodenaae
discorumBegriff: nemoris, et scutelleBegriff: nemoris
octo, sinsoriorum octo et totidem de greletBegriff: Sprachwechsel: Französisch.

Item una scutella magna ad laccesBegriff: .

Item una mensa cum le trabichetBegriff: Sprachwechsel: Französisch
et scanoBegriff: .

Item una duodena caseorum.

Item quatuor poti butiri.

Item duo poti stanni, de quibus unus
est villis et pauci valoris.

Item orreumBegriff: ante domum.

Item due benne apiumBegriff: .
Que
bona predesignata mobilia et
et immobilia idem JordanusPerson: 20
[S. 472]Seitenumbruchpromisit juramento suo etcAbkürzung., et super
obligatione bonorum suorum etcAbkürzung.,
bene et decenter custodire
necnon reverendis dominis de capitulo
venerabilis ecclesie cathedralis Beate
Marie Lausannensis
Ort:
bonum et ydoneum
computum reddere dum et quando per eosdem
fuerit evocatus, cum dampnis
etcAbkürzung., rreddere etcAbkürzung., fiat etcAbkürzung.
Datum et
actum die jovis post festum Beati
MichaelisPerson: archangelli
Originaldatierung: 1.10.1528
in dicto
loco Villarii TiercelliniAusstellungsort: , anno
Domini millesimo quingentesimo vigesimo
octavo
Originaldatierung: 1.1.1528 – 31.12.1528
.

[Unterschrift:] Benedictus de PlatheaPerson: Notarzeichen

Anmerkungen

  1. Korrigiert: mancipate.
  2. Korrigiert: et detente.
  3. Korrigiert: dicta.
  4. Korrigiert: nigro.
  5. Korrigiert: nigrum.
  6. Korrigiert: duo anni proxime lapsi.
  7. Auslassung, sinngemäss ergänzt.
  8. Korrigiert: bovemBegriff: .
  9. Korrigiert: pertinentem.
  10. Auslassung, sinngemäss ergänzt.
  11. Korrigiert: roseto.
  12. Korrigiert: materia que.
  13. Korrigiert: frigida.
  14. Korrigiert: qui equus.
  15. Korrigiert: anno
    proxime elapso
    .
  16. Korrigiert: filia.
  17. Streichung durch einfache Durchstreichung: mortua est.
  18. Korrigiert: annos.
  19. Auslassung, sinngemäss ergänzt.
  20. Korrigiert: cuidam.
  21. Streichung durch gekreuzte Linien.
  22. Korrigiert: heresis.
  23. Korrigiert: dictum.
  24. Korrigiert: heresis.
  25. Korrigiert: suprascriptus.
  26. Korrigiert: duci.
  27. Korrigiert: lanista.
  28. Korrigiert: horto.
  29. Korrigiert: hortus.
  30. Korrigiert: pelvisBegriff: .
  31. Korrigiert: duodena.
  1. Cet intitulé figure à la page 484 du registre, les pages 481–483 étant restées blanches. Avant la reliure, la page 484 était la dernière du cahier contenant la procédure ; l’intitulé, une fois le cahier plié, permettait de connaître rapidement le contenu d’une pièce.
  2. Il manque « presente » ou un terme équivalent, le châtelain représentant le Chapitre lors de l’interrogatoire.
  3. L’(*) signale le paraphe que le notaire appose à la fin de chaque paragraphe ou aveu.
  4. Ce lieu n’a pas pu être identifié. Littéralement ce lieu-dit ce situe « sous le Tilleul » ou « sous le Chêne ».
  5. « Ipsa » n’a ici aucune valeur grammaticale puisqu’il y a un changement de sujet en cours de phrase, « dictus dyabulus Gabriel » devenant le sujet de « vocavit ».
  6. Le notaire utilise d’abord la forme en langue vulgaire « synagogazBegriff:  », puis la forme latine. Plus loin, la forme vulgaire est à nouveau utilisée.
  7. Peut-être GilletteOrt: , tout près ou Les GolettesOrt: , dans la seigneurie de Rue.
  8. Ce lieu n’a pas pu être identifié.
  9. Le notaire n’est pas au claire sur le genre à attribuer à « pussetum ». Il hésite également entre les formes « pussetumBegriff:  » et « pusetumBegriff:  ».
  10. Ce lieu n’a pas pu être identifié.
  11. On attendrait plutôt « venienti » ; c’est probablement ClaudePerson: qui vient de LausanneOrt: .
  12. La même forme est utilisée pour « prandium » dans le procès de Françoise GilliéronPerson: (cf. lignes 91, 112 et 114).
  13. Le notaire différencie cette fois les meurtres de personnes de ceux d’animaux.
  14. Les deux aveux qui suivent, concernant l’initiation de MargotPerson: , n’ont pas abouti et sont cancellés dans le texte. On peut remarquer en outre que le notaire n’y a pas apposé son paraphe.
  15. Cette personne n’a pas pu être identifée.
  16. « Interrogata » dépend de fuit six lignes plus haut.
  17. La construction de ce passage est difficilement compréhensible. Dans la sentence contre Jeannette VincentPerson: , un ablatif absolu était utilisé. Peut-être « remotam » et « petitam » sont-ils les sujets d’une proposition infinitive dont le verbe est « adiudicari » et qui serait introduite par la phrase précédente « ad ponendum in cognitionem ». Comme dans le procès VincentPerson: , il s’agit d’une sentence en deux temps : le châtelain demande d’abord que MargotPerson: soit adjugée au Chapitre ; ensuite le jugement est rendu par la cour avec le châtelain (cf. procès de Jeannette VincentPerson: ).
  18. Le notaire utilise une sorte d’ablatif absolu à l’accusatif qui aurait mal tourné à cause de la fonction d’objet qu’il a par la suite.
  19. La page 484, dernière page du cahier, est positionée en page de titre.
  20. Il s’agit, peut-être, de Jordan RollierPerson: , le fils de MargotPerson: et de JeanPerson: .